Wystawa „Dziewieniski kraj. Ekspedycja 1951 roku“
Unikatowy przylądek
Litewskie Narodowe Muzeum Sztuki i Centrum Kultury Samorządu Rejonu Solecznickiego realizują projekt dotyczący regionu pod nazwą „Ziemia Solczy: przeszłość jest otwarta dla przyszłości” 6 października w Solecznikach otwarły wystawę poświęconą pierwszej ekspedycji Działu Sztuki Ludowej Litewskiego Narodowego Muzeum Sztuki.
Pierwsze ekspedycje Litewskiego Narodowego Muzeum Sztuki w celu badania i gromadzenia sztuki ludowej rozpoczęły się zaraz po drugiej wojnie światowej. Miały one charakter bardziej eksploracyjny i od 1951 roku rozpoczęła się poważna, konsekwentna praca. Muzeum zorganizowało w tym roku pierwszą stacjonarną ekspedycję w okolicach Poszek i Dziewieniszek. Dzięki archaicznemu stylowi życia oraz ciekawym cechom dialektalnym i językowym ten litewski przylądek, obecnie otoczony z trzech stron Białorusią, zawsze fascynował badaczy.
Obecnie w Litewskim Narodowym Muzeum Sztuki przechowywanych jest około 30 000 dzieł. Eksponaty drobnej i użytkowej sztuki ludowej, mniej więcej tyle samo krzyży, kaplic, cmentarzy wiejskich, zagród, różnych artykułów gospodarstwa domowego, tkanin, ubrań itp. tj. zdjęcia i negatywy. Podczas ekspedycji sporo fotografowano, malowano i rysowano, a większą część starych zbiorów stanowią przedmioty zebrane podczas wypraw. Część tych eksponatów zostanie zaprezentowana podczas wystawy „Kraj Dziewieniski. Ekspedycja 1951 roku”. Ekspozycja będzie czynna w Solecznikach do 30 listopada br.
Na przeciągu dziejów historycznych Polacy i Litwini wspólnie tworzyli historię tej ziemi. Po raz pierwszy Dziewieniszki zostały wspomniane w kronice historycznej w 1385 roku jako zagroda Mingaiły. Kolejna wzmianka o miasteczku pochodzi już z 1411 roku. Do połowy XVII wieku Dziewieniszki należały do rodziny Gasztołdów. W roku 1474 Marcin Gasztołd, wojewoda kijowski, wybudował tu kościół. W 1542 roku, po śmierci ostatniego potomka rodu Gasztołdów, Dziewieniszki wraz z przyległościami przeszły we władanie Zygmunta I Starego, stając się własnością królewską. Później miasteczko otrzymało status starostwa niegrodowego.
W roku 1712 miasteczko składało się z 49 domów. Pomimo Polaków i Litwinów mieszkała tu wielka diaspora Żydów, którzy trudnili się głównie handlem oraz drobnym rzemiosłem. Pierwsza dziewieniska świątynia katolicka spłonęła w czasie pożaru w połowie XVIII wieku. Na miejscu starego kościoła w roku 1783 został wybudowany nowy pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej. W wieku XIX Dziewieniszki miały już status miasteczka rządowego, liczba mieszkańców wzrosła do 843 osób.
W Dziewieniszkach urodził się znany literat i publicysta Napoleon Rouba (1860-1929). Po ukończeniu studiów prawniczych w Warszawie osiadł na stałe w Wilnie. Należał do grona bliskich przyjaciół, wielkiego malarza wileńskiego Ferdynanda Ruszczyca, będąc częstym uczestnikiem słynnych spotkań poniedziałkowych w domu artysty. Syn Napoleona Rouby, Michał (1893-1941), był uczniem Ruszczyca. W roku 1909 na zamówienie „Kuriera Litewskiego”, z którym współpracował, wydał „Przewodnik po Litwie i Białej Rusi”. Wspomina w nim też o Dziewieniszkach. Według Rouby, liczyły one już w tym czasie około 3000 mieszkańców.
A. K.
Na zdjęciu: na wystawie prezentowana jest tylko część eksponatów ze zbiorów LNMSz