Wycieczka nauczycieli gimnazjum im. F. Ruszczyca w Rudominie
W łotewskim Wersalu i radziwiłłowskich Birżach
17 czerwca nauczyciele i pracownicy gimnazjum im. F. Ruszczyca w Rudominie na czele z dyrektorką Żanetą Jankowską mieli wycieczkę poznawczą do letniej rezydencji księcia Kurlandii Ernesta Jana Birona w Rundāle na Łotwie i miasta Radziwiłłów – Birż.
Raniutko wyruszyli autokarem agencji podróżniczej „Mano tūras”. Przewodnikiem wycieczki był Audrius Rudažius, który podczas jazdy opowiadał o Łotwie. Wręczył też drobne gadżety firmy „Mano tūras” dla wycieczkowiczów. Po drodze, już na terytorium Łotwy, zatrzymano się w mieścia Bauska. Tam wycieczkowicze na czele z przewodnikiem oglądali z zewnątrz zamek w XV w. Z Bauski droga prowadziła do pięknego pałacu w Rundale, przypominającego Wersal. Pałac w Rundale to perełka architektury wpisana w 2007 r. na Listę Europejskiego Dziedzictwa Kulturowego. Budowany był w latach 1736-1740 i 1764-1768 w stylu barokowo-rokokowym jako letnia rezydencja jednego z najpotężniejszych ludzi ówczesnej Rosji księcia Kurlandii Ernesta Jana Birona (1690-1772) według projektu nadwornego architekta Włocha Francesco Bartolomea Rastrellego. Po śmierci Birona pałac przeszedł w ręce jego syna Piotra Birona. Książę Piotr Biron, lennik króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, po III rozbiorze Polski przekazał Kurlandię i Semigalię Rosji. Caryca Katarzyna II przekazała pałac w Rundale swemu faworytowi księciu Płatonowi Zubowowi. Ożenił się on z córką wileńskiego szlachcica Teklą Walentynowicz. Po śmierci Zubowa Tekla wyszła ponownie za mąż za hrabiego Andreja Szuwałowa. Do 1920 r., gdy rezydencję przejęły władze łotewskie, pałac i otaczające go ziemie należały do rodziny Szuwałowych. W 1972 r. utworzono muzeum i zaczęto odnawianie zespołu pałacowego. Dziś jest jedną z najpiękniejszych rezydencji na Łotwie. Ogółem w pałacu jest 138 sal i komnat, 40 z nich jest udostępnionych dla zwiedzających. W pałacu prezydent Łotwy przyjmuje zagranicznych dyplomatów.
Pod pieczą przewodniczki o imieniu Jelena nauczyciele z „ruszczycówki” wyruszyli na zwiedzanie pałacu. Obejrzeli Salę Tronową, zwaną Złotą, Salę Różaną, Salę Balową, Gabinet Porcelany, sypialnię księcia z malowidłami scen miłosnych z mitów greckich, jadalnię, bibliotekę, buduar hrabiny i in. Większość wystroju wnętrz powstała w latach 1765-1768, gdy w pałacu pracował berliński rzeźbiarz Johann Michael Graff oraz włoscy malarze z Petersburga Francesco Martini i Carlo Zucchi. Wycieczkowicze nie kryli swego podziwu, wręcz zachwytu nad swoistymi perełkami malowniczej barokowo-rokokowej architektury. Z pałacu skierowali swe kroki do znajdującego się tuż za pałacem parku. Stanowią go ogród różany o powierzchni 1 ha, liczący ok. 2230 gatunków róż, żywopłoty tworzące tzw. Zielony Teatr, fontanna, pawilony, aleja lip, boskiety, pergole. Ogółem zespół pałacowy w Rundale zajmuje 85 ha.
Po przechadzce po parku wycieczka udała się do litewskich Birż. Po drodze zatrzymano się przy wieży widokowej nad jeziorkami Kirkilai. Jej wysokość – 32 m, w kształcie przypomina canoe lub zanurzającą się łódź. Składa się ona z kilku balkonów, z których można podziwiać malownicze jeziorka.
Birże to niewielkie miasto, liczące dziś 10 146 mieszkańców, leżące w odległości niecałych 200 km od Wilna na północnych krańcach Litwy. Położone jest nad rzekami Oposzcza i Egłona oraz jeziorem Szyrwena. Na przeciągu wieków Birże gościły u siebie króla Polski Władysława Jagiełłę, króla szwedzkiego Gustawa Adolfa, walczącego z Rzeczpospolitą w Inflantach, tu odbyło się spotkanie króla Augusta Mocnego II z carem Rosji Piotrem I w 1701 r.
W Birżach wycieczkowicze zwiedzili zamek Radziwiłłów. Wzniósł go pod koniec XVI w. hetman wielki litewski Krzysztof Mikołaj Radziwiłł „Piorun”. Podczas wojen szwedzkich w 1625 r. zamek został ograbiony i zdewastowany przez Szwedów. W 1659 r. książę Bogusław Radziwiłł rozpoczął przebudowę zamku w stylu „palazzo in fortezza” – czyli pałac posiadający cechy obronne. Podczas wojny północnej w 1704 r. został zniszczony przez Szwedów. W połowie XVIII w. zamek i posiadłości wróciły w posiadanie Radziwiłłów z linii nieświeskiej. W 1811 r. Dominik Hieronim Radziwiłł utracił pałac, kiedy to Rosja pod pretekstem niespłacenia kredytu zajęła mu majątek i sprzedała Tyszkiewiczom. W latach 1978-1985 pałac został zrekonstruowany i oddany do użytku. Mieści się tu obecnie Muzeum Regionalne „Sėla”.
Nauczyciele z gimnazjum im. Ruszczyca po muzeum oprowadzała przewodniczka, która opowiadała o historii zamku. Jak mówiła muzeum zostało założone w 1928 r., a dużą część eksponatów stanowią ofiarowane przez mieszkańców Birż i okolicy zabytkowe przedmioty. Wycieczkowicze obejrzeli portrety i herby rodu Radziwiłłów, ich trofea myśliwskie, zabytkowe meble, piece kaflowe, porcelanowe naczynia, biżuterię, odznaki wojskowe, część karety. Z muzeum skierowano się do Arsenału, gdzie można było oglądać średniowieczne armaty, kule kamienne, kuszę, strzelbę, zbroję husarską. Przewodniczka przy pomocy symulatora opowiedziała o obronie zamku przed wojskiem szwedzkim w 1704 r., o jego opuszczeniu przez załogę, wkroczeniu Szwedów na teren zamku i wysadzeniu go w powietrze.
Z zamku wycieczkowicze mieli satysfakcję ze spaceru po drewnianym moście nad jeziorem Szyrwena. Ma on 525 metrów długości i jest najdłuższym pieszym mostem na Litwie, a został zbudowany w 1928 r.
Następnie był już powrót do Rudomina. Podczas drogi nauczyciele dzielili się wrażeniami z tej fascynującej wycieczki. Zawdzięczają to dyrektorce Jankowskiej i polonistce Helenie Strele, na której barki legły sprawy organizacyjne wycieczki, i kierują pod ich adresem słowa podzięki.
Jan Lewicki
Na zdjęciach: na schodach pałacu w Runadale; armata Radziwiłłów
Fot. autor