Nowe fakty na temat cudownego wizerunku Maryi i Dzieciątka
Odtworzono obraz Matki Bożej Wileńskiej
W archiwum w Warszawie znaleziono cyfrową kopię obrazu Matki Bożej Wileńskiej. Był on namalowany akwarelą, co utrudniało wyraziste odczytanie rysów twarzy Maryi i Dzieciątka Jezus. Niełatwo było również zidentyfikować, która kopia obrazu bliska jest oryginału, dlatego symbolem rozpoznawczym tego obrazu jest prawa stopa Dzieciątka Jezus.
Obecnie ten sakralny obraz został na nowo namalowany przez malarza Ihora Kosteczuka z Ukrainy, który przez cały miesiąc malował od rana do wieczora. Zadaniem malarza było jak najdokładniej odtworzyć każdy centymetr obrazu.
Proboszcz parafii grekokatolickiej pw. Trójcy Przenajświętszej w Wilnie Mikołaj Rusłan Kozelkivskyy (Kozelkowski) OSBM mówił, że bardzo ważne było odtworzyć rysy twarzy Maryi i Dzieciątka Jezus. Do namalowania tego obrazu artysta wykorzystał jeszcze 8 innych wzorców twarzy Maryi. Obraz namalowany został na desce, którą przywieziono z Ukrainy.
Wyjątkowym elementem ikony Matki Bożej Wileńskiej jest prawa stopa Dzieciątka Jezus, która przedstawiona w charakterystyczny sposób – zwrócona na zewnątrz.
Do Wilna w 1495 roku ikonę przywiozła żona Aleksandra Jagiełły, księżna Helena Moskiewska. Po jej śmierci (1513 r.) ikona przez jakiś czas była przechowywana w soborze Przeczystej Bogurodzicy w Wilnie, z którego została później przeniesiona do cerkwi Świętej Trójcy w Wilnie. Wspomniano w opisach, że ikona jest jedną z najstarszych kopii namalowanych według oryginału autorstwa św. Łukasza Ewangelisty. Była również czczona przez cesarza bizantyjskiego. Za czasów Zygmunta Augusta Moskale próbowali odzyskać ten cudowny wizerunek Madonny w zamian za 50 jeńców litewskich, ale próba przejęcia obrazu się nie powiodła. Wojciech (Albert) Wijuk-Kojałowicz w swoim dziele wydanym w 1650 r., wizerunek Matki Bożej Wileńskiej wymienił wśród najsłynniejszych zabytków sakralnych Wilna. Przed nią się modlili wszyscy i prawosławni, i katolicy, i unici, ponieważ obraz ten był uważany za cudowny, o czym świadczy ogrom świadectw, srebrnych wotów.
W archiwum klasztoru bazylianów odnaleziono rękopis z opisem ikony Matki Bożej z 1617 r., z którego wynika, że w owym czasie głowa Najświętszej Maryi Panny była ozdobiona złotą koroną z drogocennymi kamieniami, co było znakiem szczególnego kultu. Według inwentarza z 1781 r., strój ikony był srebrny, ze złoconymi kwiatami, przestrzeń między nimi wykonano z filigranu, korona Matki Bożej z czystego złota, filigran. Szyja Maryi była ozdobiona 55 perłami oraz różnymi kamieniami szlachetnymi, które w siedmiu rzędach były przymocowane do czerwonej wstążki. Korona Dzieciątka Jezus była srebrna, pozłacana, z drogocennymi kamieniami, szyja ozdobiona 33 perłami.
Jednak w 1866 r. stwierdzono, że złoty płaszcz cudownej ikony był „niewłaściwy”, jego wygląd „ranił uczucia wyznawców prawosławia”, zwłaszcza Rosjan, którzy przybyli z innej guberni. Irytowało ich charakterystyczne katolikom symbole (zwłaszcza zdobiące szatę „polskie” orły – białe i z jedną głową zamiast dwóch), a także przysłana przez papieża z Rzymu korona i dwa srebrne anioły trzymające koronę nad głową Najświętszej Maryi Panny. Po zdjęciu szaty okazało się, że cała ikona jest pełna gwoździ, którymi mocowano drogocenne kamienie i wota, a liczba ich sięgała ponad 100 tys.
Na początku 1915 r. uroczystość cudownego wizerunku Maryi przesunięto z 14 kwietnia na 15 lutego. Kult ikony został oddzielony od obchodów upamiętniających trzech męczenników wileńskich (św. Antoniego, Jana i Eustachego). Wybrany nowy dzień związany był z faktem historycznym – 15 lutego 1495 r. ikona została przywieziona do stolicy Litwy.
Niestety, już pod koniec lata 1915 r., gdy front zbliżał się do Wilna, oryginał obrazu wraz z innymi cennymi przedmiotami został wywieziony do Rosji i tam wieść o nim przepadła. Dotychczas nie jest wiadomo, gdzie się znajduje wileński obraz.
Bizantyjskiego pochodzenia ikona Matki Bożej Wileńskiej należy do ikonograficznego typu Hodegetrii. Jest to najstarszy i najpopularniejszy w historii sztuki typ przedstawienia Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus. Matka Boża jest przedstawiona do pasa, odwrócona i pochylona lekko w kierunku Dzieciątka Jezus trzymanego na jej lewej ręce i wskazująca na Niego prawą ręką. Niemowlę jest przedstawiane jako Emmanuel, błogosławiący jedną ręką i trzymający zwój w drugiej, wskazując na Jego moc jako prawodawcy.
* * *
28 marca o godz. 11.00 w świątyni grekokatolickiej po Mszy św. będzie wystawienie obrazu Matki Bożej Wileńskiej w Ikonostasie. Uroczystości towarzyszyć będzie biskup Arūnas Poniškaitis.
Marlena Paszkowska
Na zdjęciach: bizantyjskiego pochodzenia ikona Matki Bożej Wileńskiej należy do ikonograficznego typu Hodegetrii;
wyjątkowym jej elementem jest prawa stopa Dzieciątka Jezus – zwrócona na zewnątrz
Fot. autorka
Publikacja ta zawiera nowe fakty na temat cudownego obrazu. Informację przygotowano na podstawie badań litewskiej historyk sztuki Rūty Janonienė.