Rocznice i wydarzenia: na Litwie, w Polsce i na świecie

Patroni 2021 roku

Tradycyjnie, rozpoczynając kolejny nowy rok, jest ogłaszana lista znanych osobistości i wydarzeń, które miały szczególne znaczenie dla rozwoju kraju, oddziaływały na pokolenia.

Na Litwie, podobnie jak w Polsce, rok 2021 będzie poświęcony wybitnym postaciom historycznym, pisarzom i poetom, naukowcom, przedstawicielom Kościoła i działaczom społecznym oraz upamiętnieniu wydarzeń, które w życiu naszych krajów i narodów na przestrzeni wieków odegrały znaczącą rolę.

Z historią w tle

24 września przypada 400. rocznica śmierci wielkiego hetmana litewskiego, wojewody wileńskiego Jana Karola Chodkiewicza. Z uwagi na to Sejm Litwy postanowił rok 2021 ogłosić rokiem tego, jednego z najwybitniejszych, europejskich dowódców wojskowych XVII stulecia. Do bodajże najświetniejszych zwycięstw Jana Karola Chodkiewicza można zaliczyć Bitwę pod Kircholmem (obecnie miejscowość Salaspils na Łotwie, 25 km na południowy wschód od Rygi) – stoczoną 27 września 1605 roku w czasie polsko-szwedzkiej wojny o Inflanty (trwającej w latach 1600-1611).

2021 Sejm Litwy ogłosił Rokiem Historii i Kultury Tatarów Litewskich, ponieważ w tym roku przypada 700-lecie zawarcia sojuszu wielkiego księcia Giedymina z Tatarami w obronie ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego (WKL) przed najazdami zakonu krzyżackiego. „Wspólnota litewskich Tatarów odegrała znaczącą rolę w budowaniu państwowości Litwy, jej historii i kultury. Tatarzy swoje życie związali z Litwą i są częścią jej historii” – napisano w sejmowej uchwale.

W 100. rocznicę założenia pierwszego archiwum państwowego na Litwie rok bieżący jest ogłoszony Rokiem Archiwów.

W roku bieżącym, a dokładnie 10 sierpnia, przypada 100. rocznica urodzin partyzanta Juozasa Lukšy-Daumantasa, jednego z liderów litewskiego ruchu oporu przeciwko okupacji sowieckiej. 18 listopada przypadają naraz dwie rocznice – 140-lecie urodzin prekursora zawodowego rzeźbiarstwa na Litwie prof. Juozasa Zikarasa oraz 100-lecie powstania jego rzeźby „Wolność”, będącej najbardziej wzniosłym symbolem niepodległości naszego kraju.

Literaci i naukowcy

5 czerwca przypada natomiast 100-lecie urodzin poety Vytautasa Mačernisa. Sejm RL uwzględniając wagę filozoficznej i intelektualnej twórczości literackiej poety dla rozwoju kultury ogłosił bieżący rok Rokiem Mačernisa.

Patronami roku, którego pierwsze dni dopiero odliczamy będą również dwaj naukowcy: Jurgis Ambroziejus Pabrėža (w 250. rocznicę urodzin) oraz Marija Gimbutienė. Franciszkanin ksiądz Pabrėža był botanikiem, pedagogiem, bibliografem, działaczem kultury i piśmiennictwa żmudzkiego, twórcą terminów naukowych. Z kolei badaczka kultury Bałtów i Indoeuropejczyków, archeolog i antropolog Gimbutienė, jest uważana za prekursorkę koncepcji historii Starożytnej Europy. 100. rocznicę jej urodzin Litwa będzie obchodziła 23 stycznia.

Co prawda z rocznym opóźnieniem Sejm Litwy 2021 rok postanowił ogłosić Rokiem Kardynała Vincentasa Sladkevičiusa. 100. rocznica urodzin zasłużonego dla niepodległości i Kościoła na Litwie kapłana przypadała 20 sierpnia 2020 roku.

W tym roku przypada także 220. rocznica urodzin biskupa żmudzkiego Motiejusa Kazimierasa Valančiusa (Macieja Wołonczewskiego), pisarza, historyka i inicjatora ruchu trzeźwości. Jednakże parlamentariusze jeszcze nie potwierdzili decyzji odnośnie ogłoszenia znanego XIX-wiecznego duszpasterza patronem bieżącego roku.

W tym roku nie tylko rocznice związane z wymienionymi powyżej osobami będą celebrowane na szczeblu ogólnokrajowym, tradycyjnie w obchody włączą się środowiska kulturalne, społeczność akademicka i szkolna.

Konstytucja 3 Maja – ogniwo łączące kraje

W maju ubiegłego roku Litewski Sejm ogłosił rok 2021 Rokiem Konstytucji 3 Maja i Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów.

Poseł Emanuelis Zingeris, inicjator powyższej idei, podkreślił, że przyjęta uchwała to szacunek okazany przywódcom i powstańcom zrywów wolnościowych w XIX w., którzy kierowali się duchem Konstytucji 3 Maja, oraz wspólnej przeszłości polsko-litewskiej.

– To okazanie szacunku dla Konstantego Kalinowskiego, Emilii Plater, powstańcom i przywódcom powstań XIX w., którzy kierowali się duchem Konstytucji 3 Maja, i dla przeszłości, która łączyła państwo polskie i litewskie. Sądzę, że stanie się faktem historycznym to, że w czasie kryzysu litewski Sejm przyjął ten wybitny dokument – powiedział Zingeris.

W Polsce ten rok upłynie pod znakiem obchodów Polskiej Tradycji Konstytucyjnej w 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja i 100. rocznicę uchwalenia Konstytucji Marcowej.

Uchwalony w 1791 r. przez Sejm Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego akt przede wszystkim wniósł gwarancje swobód obywatelskich. Tekst Konstytucji oparty został o tradycje chrześcijańskie, tolerancję i wartości Oświecenia. Jako pierwsza w Europie i druga na świecie Ustawa Rządowa stanowiła dowód głębokiego patriotyzmu oraz zrozumienia spraw obywatelskich i społecznych. Wprowadziła trójpodział władzy.

„Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, świadomy znaczenia Konstytucji 3 Maja jako ważnego elementu pamięci zbiorowej, oddając hołd wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tego wiekopomnego aktu – myślicielom politycznym, posłom na Sejm Czteroletni, przedstawicielom ówczesnego obozu patriotycznego oraz pokoleniom Polaków, których niezłomna walka pozwoliła na przetrwanie lat niewoli i odzyskanie niepodległości, zachęca do refleksji nad dziedzictwem Konstytucji 3 Maja współcześnie” – oświadczono w uchwale sejmowej RP.

Z okazji Roku Konstytucji 3 Maja Banki Centralne Litwy i Polski wyemitują monety kolekcjonerskie poświęcone temu wydarzeniu. Jak poinformował Bank Litwy, w tym wspólnym projekcie obu krajów już zostały ustalone motywy i napisy, które znajdą się na monetach. Monety wykonane z metali szlachetnych zostaną wyemitowane wiosną 2021 roku i ukażą się tego samego dnia.

W Polsce ten rok będzie też obchodzony jako Rok Powstań Śląskich (w 100. rocznicę III Powstania Śląskiego) oraz Rok Pracowników Ochrony Zdrowia.

W końcu listopada ubiegłego roku Sejm Polski ustanowił patronów 2021 roku. A są nimi: kardynał Stefan Wyszyński (w 40. rocznicę śmierci oraz 120. rocznicę urodzin), Stanisław Lem (w 100. rocznicę urodzin), Cyprian Kamil Norwid (w 200. rocznicę urodzin), Krzysztof Kamil Baczyński (w 100. rocznicę urodzin) oraz Tadeusz Różewicz (w 100. rocznicę urodzin). Każda z wymienionych osób wniosła istotny wkład nie tylko do świata kultury, ale też do życia społecznego Polaków.

Emocjonujące IO

Jednym z najważniejszych wydarzeń rangi światowej, które w tym roku przykuje uwagę milionów ludzi, niewątpliwie będą XXXII Letnie Igrzyska Olimpijskie w Tokio (23 lipca - 8 sierpnia). Data największej imprezy sportowej w marcu 2020 roku z powodu pandemii koronawirusa została przeniesiona na 2021 rok. Podobnie jak mistrzostwa Europy w piłce nożnej.

Już wkrótce i, być może, nie mniej emocjonującym wydarzeniem może być zaprzysiężenie Joego Bidena na 46. prezydenta Stanów Zjednoczonych. Ceremonia zaprzysiężenia prezydenta odbędzie się już 20 stycznia.

Tak więc wkroczyliśmy w rok wielkich wydarzeń, których celebracja, o ile pozwolą na to warunki, sprawi dużo przyjemności, dostarczy nowych wiadomości, poszerzy horyzonty.

Opracowała Irena Mikulewicz

Na zdjęciach: hetman Jan Karol Chodkiewicz;
Sorok Tatary – wieś w rejonie wileńskim, jedna z najstarszych osad tatarskich na Litwie;
rzeźba „Wolność” Juozasa Zikarasa ustawiona w Kownie w 1928 roku na 10-lecie odzyskania niepodległości
Fot. archiwum

<<<Wstecz