Z historii biblioteki w Rudominie
80 lat z książkami i ludźmi
Na terenie obecnej gminy Rudomino jest 30 wsi, ogółem w gminie zamieszkuje około 6 tys. osób, z nich ponad 3,5 tys. przypada na Rudominę, która znajduje się 12 km od Wilna. W źródłach pisanych wzmianki o Rudominie pochodzą z XIV wieku. Płynie przez Rudominę rzeka Rudomianka.
W tej ładnej miejscowości znajduje się Biblioteka Centralna, którą założono w 1940 roku, nosiła wówczas nazwę Państwowej Biblioteki Publicznej w Rudominie. Zbiory biblioteki w tym czasie zawierały zaledwie 808 egzemplarzy. 1 stycznia 1941 r. księgozbiór liczył 946 egzemplarzy: 236 po polsku i 710 po litewsku. Kierownikiem biblioteki był wówczas Kavaliunas, ale ponieważ nie mówił po polsku, został zwolniony, a na dyrektora wyznaczono A. Dutkową.
Kiedy Litwa została zajęta przez Niemców w 1941 roku Dutkowa została zwolniona ze stanowiska kierownika biblioteki, rozpoczęła się „czystka” bibliotecznych zbiorów. Kazano ze zbiorów wybrać komunistyczną i inną nieodpowiednią literaturę. Do tego spisu weszły „Siostra Carrie” Theodora Draisera, „Pojedynek” Antoniego Czechowa, „Martwe dusze” Nikołaja Gogola, „Skirgaila” Vincasa Krėvė i inne. Po takich czystkach w grudniu 1942 r. w rudomińskiej bibliotece pozostało tylko 500 egzemplarzy. W tym czasie kierownikiem biblioteki była J. Gudonienė.
Od 1943 roku zbiory biblioteki zaczęły stopniowo rozrastać się, w kwietniu dział literatury zawierał 669 egzemplarzy, w tym też roku zarejestrowano 33 nowych czytelników.
Po zakończeniu wojny w dniach 27-30 grudnia na posiedzeniu plenarnym podjęto uchwałę „o odbudowie do 15 stycznia 1945 roku Izb-Czytelni we wszystkich ośrodkach powiatowych”. Tak Bibliotekę Publiczną w Rudominie przemianowano na Izbę-Czytelnię. 20 czerwca 1950 roku powiaty jako centra administracyjne zostały zamknięte. Biblioteka w Rudominie stała się Wileńską Rejonową Biblioteką, której zbiory zawierały 3703 egzemplarzy a uczęszczało do niej 460 czytelników. Do końca roku miała ona już 9 bibliotek mobilnych. W ciągu roku wydano 5346 publikacji, zorganizowano 48 odczytów i 12 wieczorów literackich. W tym czasie w bibliotece pracowała Maria Antonowa.
W 1952 roku kierownikiem biblioteki został R. Macijewski. W artykule „Rejonowa biblioteka” wydrukowanym na łamach „Czerwonej Gwiazdy” z 1952 roku pisał on o pracy biblioteki: „Wystawy i stoiska przygotowujemy z taką kalkulacją, żeby pod koniec miesiąca na seminariach organizowanych w centrum dzielnicy dyrektorzy czytelni klubowych i bibliotek powiatowych mogli zapoznać się z naszą ustną agitacją, a później sami organizowali podobne gabloty, stoiska i wystawy. Wyjeżdżając w teren pracownicy biblioteki rejonowej kontrolują pracę bibliotek powiatowych i kołchozowych i udzielają im pomocy metodycznej”.
W ciągu następnych 20 lat bardzo zwiększyły się zbiory biblioteki, sięgały powyżej 19 000 egzemplarzy. Biblioteka miała czytelnię, abonament oraz dział literatury dziecięcej. W 1974 roku rozpoczęła się centralizacja bibliotek masowych, tworzenie ujednoliconej sieci ze wspólnymi stanowiskami, wspólnym funduszem książek, scentralizowanym pozyskiwaniem literatury i zarządzaniem nią w miejskiej i powiatowej bazie bibliotek. Centralizacja zakończyła się 15 września 1977 roku i bibliotekę w Rudominie przekształcono w Centralną Bibliotekę ze scentralizowanym zarządzaniem i ujednoliconym funduszem druków. System tworzyły Centralna Biblioteka w Rudominie, Niemenczyńska Biblioteka Miejska oraz 50 wiejskich oddziałów. Centralna Biblioteka dotychczas metodycznie wspiera i koordynuje pracę 43 wiejskich oddziałów. Na stanowisko dyrektora była wyznaczona Krystyna Mailun, ale szybko zamieniła ją inna pracownica – Marcinkevičienė. Zbiory biblioteki i liczba czytelników w tym czasie znacznie wzrosły.
W owym czasie biblioteka znajdowała się w drewnianym domku. Drewno na opał noszono z drewutni, wodę brano ze studni u księdza, wychodek był za przystankiem autobusowym. Ale to nie przeszkadzało skutecznie pracować. Dział kompletowania znajdował się w Skojdziszkach, w zagrodzie dworskiej z XIX wieku. Warunki pracy były podobne.
W XIX wieku dworek w Skojdziszkach należał do pułkownika Suchodolejowa. Na początku XX wieku, w kwietniu 1908 roku, dworek kupił Stanisław Bochwic. Od tamtego czasu dworek zaczęto nazywać Kwietniowym.
W 1978 roku zmieniło się nie mało pracowników biblioteki: zmarła starsza bibliotekarka Makarevičienė. Na stanowisko dyrektora mianowano Jonasa Stankevičiusa, młodego pracownika, który dopiero ukończył Uniwersytet Wileński; na stanowisko kierownika Działu Bibliograficznego przyjęto B. Gudavičienė, byłego kierownika Działu Kompletowania. Nie zmieniła się tylko pracowniczka Działu Literatury Dziecięcej. Te obowiązki nadal wykonywała G. Radzewicz.
W 1990 roku wraz z uchwaleniem Ustawy o terytorium samorządowym działalność bibliotek masowych była kontrolowana przez gminy i całkowicie uzależniona od decyzji władz samorządowych. Zreorganizowano sieć bibliotek: z powodu braku funduszy część ich zamknięto, zmniejszono liczbę pracowników. Rozpoczęła się prywatyzacja pomieszczeń, dlatego niektóre biblioteki zostały przeniesione lub zamknięte. Na przykład, bibliotekę w Kowalkach przeniesiono do Wołczun, w Sorok Tatarów – do Małych Ligojń. Zamknięto biblioteki w Awiżeniach, Rzeszy, Małej Rzeszy, Mickunach. Ale otworzono bibliotekę w Starym Siole, a po kilkunastu latach również w Mickunach.
Dzięki centralizacji dla bibliotek otworzyły się większe szanse na propagowanie nauki i osiągnięć techniki, ulepszając obsługę czytelników w wydawaniu książek, ulepszyło się kompletowanie zbiorów. Rejon wileński jest wielonarodowy, a więc zbiory są kompletowane w językach litewskim, polskim i rosyjskim.
Od 1981 roku Centralna Biblioteka Rejonu Wileńskiego znajduje się na piętrze Domu Kultury w Rudominie. Znajduje się tutaj Dział Bibliograficzny, Metodyczny, Zakupów Książek, Literatury Dziecięcej i Młodzieżowej, abonament, czytelnia. W tym okresie placówką kierowała Anna Kolago. Od 1984 po 2001 rok stanowisko kierownika biblioteki piastowała Genowefa Budavičienė, w latach 2001-2013 – Dariusz Szylejko, od roku 2013 dyrektorem Centralnej Biblioteki Samorządu Rejonu Wileńskiego jest Mirosław Wojciulewicz.
Dzisiaj w rejonie wileńskim działają 43 biblioteki (Centralna Biblioteka w Rudominie, 2 w mieście Niemenczyn i 40 wiejskich jednostek strukturalnych). W Centralnej Bibliotece i jej oddziałach pracuje 81 pracowników, w tej liczbie 57 bibliotekarzy. Centralna Biblioteka zatrudnia 21 osób. Na zbiory biblioteki składa się 357 660 egzemplarzy druków, mamy 1080 czytelników.
W 2003 roku według projektu „Okno w przyszłość” w bibliotece Niemenczyna utworzono pierwsze bezpłatne centrum internetowe. Pracownicy rejonowych bibliotek przeszli bezpłatne kursy umiejętności obsługi komputerów pt. „Podstawy znajomości obsługi komputera e. obywatela Litwy”.
W 2005 roku na podstawie projektu „Tworzenie publicznych punktów dostępu do Internetu na obszarach wiejskich” utworzono pierwsze punkty dostępu do Internetu w filiach w Rudominie, Kowalkach, Podbrzeziu, Sużanach, Suderwie i Korwiu. W 2007 roku centra internetowe pojawiły się w bibliotekach w Wołczunach, Glinciszkach, Pogirach, Miednikach, Ławaryszkach, Duksztach.
Od 2008 roku biblioteki rejonu wileńskiego uczestniczą w projekcie „Biblioteki na rzecz postępu” (Bibliotekos pažangai), w ramach którego 28 rejonowych bibliotek uzyskało sprzęt komputerowy i wprowadzono w nich połączenie internetowe. W 2010 roku bezpłatne połączenie internetowe dla czytelników zaoferowało jeszcze 9 bibliotek.
26 lipca 2013 roku Centralna Biblioteka Rejonu Wileńskiego otrzymała status niezależności i była przemianowana na Centralną Bibliotekę Samorządu Rejonu Wileńskiego.
Katalogi i kartoteki pomagają nie zgubić się w labiryntach biblioteki. Do 2013 roku każda biblioteka posiadała dwa katalogi: alfabetyczny i systematyczny. Oddziały wiejskie otrzymywały wraz z książkami karty katalogowe z opisami tych książek. Obecnie zasoby wszystkich bibliotek są odzwierciedlone w skonsolidowanym e. katalogu LIBIS. LIBIS – wspólny system bibliograficzny, który łączy w jedną całość informacje o dokumentach przechowywanych w litewskich bibliotekach: druki, mikrofilmy, mikrofisze, filmy, taśmy wideo, kasety audio, płyty, dokumenty elektroniczne, rozprawy, prace habilitacyjne i inne.
Do niedawna różne napisy (np. zakładki dla zbiorów, tytuły wystaw) były pisane odręcznie specjalnymi długopisami. Kto nie potrafił pisać ładnie odręcznie, używał do tego szablonu. Teraz wystarczy skorzystać z komputera i drukarki i w ciągu kilku minut powstanie potrzebny nam napis.
Tak oto w ciągu 80 lat zmieniała się i rozwijała biblioteka w Rudominie. Przewinęło się przez nią niemało czytelników i pracowników. Wiele zrobiono. Mamy nadzieję, że będzie jeszcze trwała przez wiele lat. Takim optymizmem napawa również fakt, że od następnego roku biblioteka przenosi się do nowego pomieszczenia.
Mirosława Bartoszewicz
Na zdjęciach: jeszcze w latach powojennych biblioteka mieściła się w skromnym drewnianym domku;
od 1981 r. CBRW znajduje się na piętrze DK w Rudominie
Fot. archiwum