450. rocznica zawarcia Unii Lubelskiej
Wolni z wolnymi, równi z równymi
– Mamy doskonałą okazję do podsumowania i oceny wspólnej drogi, pokonanej przez Polaków i Litwinów, a także przez Białorusinów i Ukraińców (…). Więzi emocjonalne wszystkich naszych narodów są głęboko i mocno zakorzenione w dziedzictwie historycznym i kulturowym. Pielęgnując je, stajemy się bogaci sami i wzbogacamy Europę jako całość – powiedział przewodniczący Sejmu RL Viktoras Pranckietis w Lublinie na uroczystych obchodach jubileuszu zawarcia Unii Lubelskiej.
W 2019 r. przypada 450 lat od zawarcia porozumienia między Koroną Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Akt ten dokonał się 1 lipca 1569 r. na sejmie walnym w Lublinie, a wynikiem tego było unikalne na skalę europejską, państwo – Rzeczpospolita Obojga Narodów. Umowa zmieniła stosunki WKL oraz Królestwa Polskiego, stworzyła konfederację obu państw ze wspólnym monarchą, herbem, sejmem, walutą, polityką zagraniczną i obronną. Zachowano przy tym odrębny skarb, urzędy, wojsko i sądownictwo.
6 lipca uroczystości upamiętniające 450. rocznicę zawarcia Unii Lubelskiej odbędą się w Wilnie. Jednym z głównych akcentów będzie otwarcie wystawy obrazu Jana Matejki „Unia Lubelska”, który specjalnie na tę okazję przybył z Lublina do Wilna. Natomiast w minioną niedzielę, 30 czerwca, i w poniedziałek, 1 lipca, na jubileuszowe uroczystości Polska zaprosiła do Lublina, gdzie w ciągu całego tygodnia odbywają się przedsięwzięcia upamiętniające wydarzenie. Obchody zgromadziły przedstawicieli władz Polski i Litwy, najwyższych rangą urzędników państwowych i gości zagranicznych, w tym delegacje z Litwy, Łotwy, Estonii, Czech i Węgier. Udział wzięli m. in. marszałkowie Sejmu i Senatu Marek Kuchciński oraz Stanisław Karczewski, premier Mateusz Morawiecki, przewodniczący Sejmu RL Viktoras Pranckietis, a także Łotwy Ināra Mūrniece, poseł na Sejm RL z ramienia AWPL-ZChR Jarosław Narkiewicz. W poniedziałek do Lublina zawitała delegacja samorządu m. Wilna z merem Remigijusem Šimašiusem na czele.
Wzór dla dzisiejszej polityki
Specjalnie na tę okazję prezydenci obu krajów, Polski i Litwy – Andrzej Duda i Dalia Grybauskaitė wydali wspólne oświadczenie. Napisali w nim m. in.: Świętując 450-lecie zawarcia Unii Lubelskiej, chylimy czoła przed naszymi przodkami za powołanie do życia wizjonerskiej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. (…) Wpływ Unii Lubelskiej na wzmocnienie ówczesnej kultury obywatelskiej i idei republikańskich po dziś dzień pozostaje cennym wkładem do naszego życia polityczno-społecznego. Podobnie jak wtedy, dziś jesteśmy tak samo gotowi, aby stanąć razem w obliczu wielu wyzwań i chronić ideały niepodległości, jedności i solidarności. Poprzez budowanie wspólnej europejskiej i transatlantyckiej przyszłości, wdrażanie strategicznych projektów energetycznych i transportowych, rozwijanie intensywnej współpracy kulturalnej i naukowej, przyczyniamy się do tworzenia dobrobytu i bezpieczeństwa całej Europy (…).
Kluczowym punktem obchodów jubileuszowych uroczystości w mieście nad Bystrzycą była dyskusja w lubelskim Centrum Spotkania Kultur. Uczestnicy rozmawiali o tradycji i dziedzictwie Unii Lubelskiej. Spotkanie zostało zrealizowane w formule głosów wprowadzających i wypowiedzi panelowych gospodarzy oraz dostojnych gości. Debacie przysłuchiwali się goście krajowi i zagraniczni, przedstawiciele władz wojewódzkich i lokalnych, świata nauki i kultury oraz duchowni, w tym liczni hierarchowie.
– Cieszę się, że spotykamy się dzisiaj w mieście, gdzie 450 lat temu podpisano akt Unii Lubelskiej. Przybyliśmy tutaj, by złożyć hołd temu wielkiemu dziełu i jego twórcom. Rzeczpospolita Obojga Narodów stanowiła rzadki przykład udanego kompromisu pomiędzy różnymi narodami, ziemiami, religiami, kulturami i językami. Istota tego wielkiego projektu zawierała się w haśle: wolni z wolnymi, równi z równymi – powiedział marszałek Sejmu RP Kuchciński. Stwierdził, że umowa polsko-litewska z 1569 r. pozostaje wzorem także dla bieżącej polityki międzynarodowej, aby rozwój współpracy międzynarodowej następował w poszanowaniu różnorodności i tradycji poszczególnych państw.
Dziedzictwo wolności i demokracji
Marszałek Senatu Karczewski wyraził pogląd, że istotą dziedzictwa Unii Lubelskiej jest wolność. – Rzeczpospolita była największą w ówczesnym świecie wspólnotą polityczną ludzi wolnych. Tworzył ją ponadetniczny polityczny naród szlachecki, łączący w sobie wszystkie jej etnosy i wszystkie wyznania – powiedział. Zauważył przy tym, że żołnierze polscy w ramach wzmocnienia wschodniej flanki NATO stacjonują obecnie na Łotwie i uczestniczą w misji obrony przestrzeni powietrznej państw bałtyckich.
– Unia Lubelska – to dziedzictwo wolności, demokracji, parlamentaryzmu, poszanowania innych narodów wynikającego ze świadomości różnic i kulturowej odmienności (…) W dziejach Europy nie sposób znaleźć przykładu dwóch krajów, które zawarłyby równie trwały sojusz poprzez negocjacje i argumentacje. Był to kompromis polityczny wyprzedzający swoją epokę – tak napisał w liście do uczestników debaty premier Morawiecki.
Od UL do UE
Uczestnicy uroczystości niejednokrotnie odwoływali się do wypowiedzi „Od Unii Lubelskiej do Unii Europejskiej” papieża św. Jana Pawła II, który upatrywał w umowie z 1569 r. wzorzec i inspirację dla powstałej w XX w. Unii Europejskiej. Szczytowym momentem były nabożeństwa zorganizowane – 30 czerwca w archikatedrze lubelskiej pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty oraz 1 lipca w bazylice dominikańskiej pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika.
Liturgii w katedrze przewodniczył arcybiskup Stanisław Budzik, metropolita lubelski. – Niech Unia Lubelska stanie się inspiracją do współpracy między naszymi narodami i do wspólnego mierzenia się z wyzwaniami i problemami – zwrócił się pasterz do przedstawicieli władz polskich oraz delegacji zagranicznych. Szczególne słowa skierował też do braci Litwinów. – Unia Lubelska przypieczętowała istniejącą już 200 lat wcześniej więź naszych narodów. Była też jednym z najpotężniejszych organizmów państwowych Europy i przetrwała ponad dwa wieki – przypomniał metropolita lubelski.
Liturgię, sprawowaną w czterech językach: polskim, litewskim, łacińskim i angielskim koncelebrowali liczni hierarchowie i duchowni z państw regionu. Wśród nich byli: metropolita wileński, arcybiskup Gintaras Grušas, który wygłosił homilię, biskup pomocniczy archidiecezji lubelskiej i sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski Artur Miziński, arcybiskup Rygi Zbigniew Stankiewicz, biskup pomocniczy diecezji mińsko-mohylewskiej Aleksander Jaszewski, biskup ordynariusz diecezji łuckiej Witalij Skomarowski, biskup pomocniczy archidiecezji lwowskiej Leon Mały i biskup pomocniczy diecezji kamienieckiej Jan Niemiec.
Na chrześcijańskiej wierze
– Wspominając dzieło Unii Lubelskiej skorzystajmy z okazji, aby podjąć społeczne zaangażowanie dla dobra wszystkich ludzi i zbudowania prawdziwej wspólnoty opartej na chrześcijańskiej wierze i wartościach. Lekcje przeszłości muszą nam służyć w teraźniejszości i przyszłości – apelował podczas homilii abp Grušas do przedstawicieli państw obecnych w archikatedrze lubelskiej. Wspomniał o licznych świętych i błogosławionych Kościoła katolickiego z naszego kręgu geograficznego, w tym o św. Jadwidze, którą określił jako „prekursorkę łączenia narodów”, św. Rafale Kalinowskim, św. Andrzeju Boboli, św. Faustynie Kowalskiej, bł. Michale Sopoćce, bł. Jerzym Matulewiczu oraz o niedawno beatyfikowanym Michale Giedroyciu. – Niech ci wszyscy święci i błogosławieni uczą nas nadal prawdziwej wspólnoty i jedności – podsumował abp Grušas.
Intencje w ramach modlitwy wiernych odczytali marszałkowie Sejmu i Senatu RP – Kuchciński i Karczewski, a także przewodniczący Sejmu RL Pranckietis, który po litewsku czytał wezwanie za Polskę i Litwę, by nasze narody, świętując 450-lecie Unii Lubelskiej, nadal pamiętały o budowaniu solidarnej ludzkiej wspólnoty. Intencje modlitewne przeczytali też: przewodnicząca parlamentu Łotwy Mūrniece i wiceprzewodniczący Sejmu Litwy Arvydas Nekrošius.
Niedzielne uroczystości zwieńczył koncert wykonany przez Orkiestrę Symfoniczną Filharmonii im. H. Wieniawskiego pod batutą Wojciecha Rodka. W programie zaprezentowano słuchaczom nowy utwór Mikołaja Góreckiego „Missa” na baryton solo, chór mieszany i orkiestrę. W występie wzięły udział liczne chóry: Kameralny Filharmonii Lubelskiej, Kameralny „Gloria” Filharmonii Lwowskiej, „Capella Sonorus” z Mińska, Katedralny z Rygi, Kameralny z Wilna oraz litewski solista operowy Vytautas Juozapaitis.
Teresa Worobiej
Na zdjęciach: Lublin na jubileusz przygotował dla gości i mieszkańców różnorodne przedsięwzięcia;
przedstawiciele parlamentów wszystkich krajów Europy Środkowej złożyli kwiaty przed pomnikiem Unii Lubelskiej;
mer Wilna Remigijus Šimašius (pośrodku) odbiera medal 450-lecia Unii Lubelskiej z rąk prezydenta Lublina Krzysztofa Żuka (od prawej)
Fot. autorka