Wystawa o Konstytucji 3 Maja
Bardzo się cieszę, że po wielu miesiącach przygotowań udało nam się wspólnymi siłami doprowadzić do tego, że wystawę o Konstytucji 3 Maja, dokumencie, który był bardzo ważny zarówno dla Polski, Litwy, jak i całego świata, możemy dziś zaprezentować w Wilnie – powiedział Marcin Łapczyński, dyrektor Instytutu Polskiego w Wilnie. Wystawa została otwarta w Państwowym Litewskim Archiwum Historycznym w przeddzień Dnia Konstytucji na Litwie, obchodzonym 25 października.
Ekspozycję pt. „Konstytucja 3 Maja – pierwsza w Europie nowoczesna konstytucja przyjęta w sposób demokratyczny” przygotowało Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie w związku z otrzymaniem przez Konstytucję 3 Maja Znaku Dziedzictwa Europejskiego.
– 20 października obchodziliśmy rocznicę przyjętych w 1791 roku Zaręczyn Wzajemnych Obojga Narodów. 25 października na Litwie Dzień Konstytucji – 25. rocznicę przyjęcia w referendum Konstytucji Litwy – na symboliczny wymiar wystawy wskazał naczelny archiwista Litwy Ramojus Kraujelis.
– Konstytucja i związane z nią dokumenty, które możecie obejrzeć na tej wystawie, to unikatowa europejska jak też światowa spuścizna dokumentowa – powiedział Kraujelis. Przywołał znanego polskiego historyka Henryka Samsonowicza, który powiedział, że w XVIII wieku pojawiły się trzy słynne dzieła wywodzące się z cywilizacji europejskiej: Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki, Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela we Francji i Konstytucja 3 Maja Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Wystawa składa się z plansz tekstowo-zdjęciowych. Do obejrzenia są nie tylko rękopisy Konstytucji, ale też można dowiedzieć się więcej o pracy Wielkiego Sejmu, o ostatnim królu Polski i Litwy.
– Szczególną uwagę chciałbym zwrócić na planszę, gdzie prezentowane jest Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów i pierwszy znany przekład Konstytucji na język litewski. Tekst, napisany starolitewskim językiem albo w końcu XVIII albo na początku XIX wieku, był odnaleziony w jednej z bibliotek w Krakowie – wyjaśnił Kraujelis.
Podkreślił, że ta wystawa jest symboliczna również z tego względu, że rozpoczyna cykl wystaw, poświęconych 100-leciu odrodzenia niepodległości Litwy, w odnowionym Państwowym Litewskim Archiwum Historycznym.
Konstytucja 3 Maja to pierwsza w Europie nowoczesna Ustawa Zasadnicza przyjęta w sposób demo¬kratyczny. I druga na świecie.
– Ten dokument zatwierdził monarchię konstytucyjną, otworzył drogę do postępu społecznego. Konstytucja 3 Maja opierała się na postulatach Monteskiusza wprowadzając podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą – powiedział Hubert Wajs, dyrektor Archiwum Głównego Akt Dawnych, jeden z inicjatorów wileńskiej wystawy. W tym najstarszym publicznym archiwum polskim przechowywane są trzy egzemplarze Konstytucji 3 Maja.
– Konstytucja 3 Maja ważna jest nie tylko jako dokument, ale też jako idea, która dodawała otuchy i sił przez cały ten czas, kiedy nasze kraje były okupowane aż do I wojny światowej – podkreślił Wajs.
– Bardzo się cieszę, że po wielu miesiącach przygotowań udało nam się wspólnymi siłami doprowadzić do tego, że wystawę o Konstytucji 3 Maja, dokumencie, który był bardzo ważny zarówno dla Polski, Litwy, jak i całego świata, możemy dziś zaprezentować w Wilnie – mówił Marcin Łapczyński, dyrektor Instytutu Polskiego w Wilnie.
– Gdy mówimy o Konstytucji 3 Maja to jakbyśmy od nowa rozpoczynali lekcję. Niby o niej słyszeliśmy, ale niechętnie przyjmujemy, niechętnie o niej słuchamy, niechętnie czytamy, bo ta Konstytucja ponoć nie nasza, obca, narzucona z góry. Ale to największy błąd, bo w ten sposób zrzekamy się chyba jednej z najpiękniejszych kart naszej myśli politycznej, jednego z najpiękniejszych dokumentów, który społeczność litewska przyjęła – Konstytucji 3 Maja i jej załącznika, Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów – stwierdził litewski historyk Eligijus Raila z Uniwersytetu Wileńskiego. Przypomniał, że w swoim czasie historyk Juliusz Bardach akcentował, iż Zaręczenie to swoisty moment odmienności Litwy.
– Geniusz narodu polskiego i litewskiego okresu Oświecenia stworzył tak wspaniały dokument, który dziś nosi nazwę Konstytucji 3 Maja. To jeden z najszlachetniejszych epizodów w historii Litwy, który stał się wiecznością – mówił historyk.
Otwarcie wystawy uświetnił kwartet smyczkowy ze Szkoły Sztuk Pięknych im. Mikołaja Konstantego Čiurlionisa w Wilnie.
Wystawa czynna będzie do końca listopada.
Iwona Klimaszewska
Na zdjęciu: przedstawiony jest i pierwszy znany przekład Konstytucji na język litewski
Fot. autorka