Obchody 250. rocznicy założenia Republiki Pawłowskiej w Turgielach

Historia, która żyje w pamięci ludzi

20 sierpnia w Gimnazjum im. Pawła Ksawerego Brzostowskiego w Turgielach odbyła się uroczystość poświęcona 250. rocznicy założenia Republiki Pawłowskiej. W ramach święta odbyło się uroczyste nagrodzenie zwycięzców konkursu „Republika Pawłowska – powstanie i upadek”, zorganizowanego przez Solecznicki Oddział Rejonowy Związku Polaków na Litwie przy wsparciu Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej.

Uczestników oraz gości uroczystości powitała dyrektor Gimnazjum im. P. K. Brzostowskiego Łucja Jurgielewicz. Tego dnia do Turgiel przybyli nie tylko laureaci dziecięcego konkursu wraz rodzicami i nauczycielami, lecz także goście honorowi – mer Zdzisław Palewicz, wicemer Jadwiga Sinkiewicz, zastępca dyrektora Administracji Samorządu Rejonu Solecznickiego Beata Pietkiewicz, kierownik wydziału konsularnego Ambasady RP w Wilnie Marcin Zieniewicz, starosta gminy turgielskiej Wojciech Jurgielewicz, autorka książki o Republice Pawłowskiej Aurelija Arlauskienė, społeczność Turgiel.

– Człowiekowi przyświeca cel, żeby nie tylko patrzeć wokół siebie, gdzie nie brak jest krytykanctwa, co widzimy i w naszych czasach. Lecz po prostu spojrzeć dookoła siebie i zrobić krok do przodu. Tak właśnie robił ksiądz Paweł Ksawery Brzostowski. Robił mimo tego, że miał inne możliwości, pochodził z zamożnej rodziny, mógł żyć za granicą, ale nie był człowiekiem obojętnym wobec ludzi, dlatego został tu, u nas, w Pawłowie, i stworzył swoją sławną Rzeczpospolitą Pawłowską. Te dzieje nadal żyją w ludzkiej pamięci, czego dowodem może być aktywny udział młodzieży w konkursie literacko-artystycznym, ogłoszonym przez Solecznicki Oddział Rejonowy Związku Polaków na Litwie z okazji 250-lecia powstania Republiki Pawłowskiej – powiedział Zdzisław Palewicz, mer rejonu solecznickiego, prezes Solecznickiego Oddziału Rejonowego ZPL, wyrażając nadzieję, że w przyszłości, być może, uda się odbudować słynne minipaństwo.

Pierwsze kroki ku utrwaleniu pamięci o Republice Pawłowskiej samorząd solecznicki dokonał jeszcze przed pięcioma laty, kiedy przeprowadził konserwacje murów dawnej siedziby Republiki i uporządkował teren wokół niej. Inwestycja turystyczna była realizowana przez samorząd solecznicki w ramach projektu „Dostosowanie obiektu dziedzictwa kulturowego Republiki Pawłowskiej do potrzeb rekreacyjnych i turystycznych”. Źródło finansowania – europejskie fundusze strukturalne w ramach Programu Rozwoju Wsi na lata 2007-2013. Koszt projektu – 164 258 litów. Podczas prac porządkowych wybudowano ścieżki turystyczne, parkingi, ustawiono szyldy informacyjne i pomnik z informacją o historii Republiki Pawłowskiej. Wszystko to zostało uczynione z myślą o przyciągnięciu większej liczby turystów do tego jedynego w dziejach historycznych Rzeczypospolitej Obojga Narodów minipaństwa, jakim na przełomie XVIII i XIX wieku była założona przez ks. Brzostowskiego Republika Pawłowska.

Dużą rolę w rozpowszechnianiu wiedzy o dziedzictwie minipaństwa odegrała także książka „Paweł Ksawery Brzostowski – Republika Pawłowska” wydana przez Łucję Jurgielewicz (dyrektorkę gimnazjum w Turgielach) wspólnie z dziennikarką Aureliją Arlauskienė oraz historykiem Ramunė Šmigelskytė-Stukienė.

Swoją cegiełkę w rozpowszechnianiu wiedzy o miejscowości dołożyła również młodzież szkolna Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego w Solecznikach, która w ramach udziału w projekcie „Żyję czując wolności” latem 2016 roku zrealizowała film „Rzeczpospolita Pawłowska” pod kierunkiem reżyserów Ramunė Rakauskaitė oraz Vytautasa V. Landsbergisa. Na planie filmowym uczniowie wcielili się w postacie mieszkańców minipaństwa. Film solecznickiej młodzieży w końcu października ubiegłego roku zdobył główną nagrodę projektu.

Turgielską uroczystość uświetnił koncert, w którym wystąpił dziecięcy zespół „Fantazja”, działający przy Domu Polskim w Ejszyszkach.

Swój udział w rozpowszechnieniu pamięci o Republice Pawłowskiej od dzisiaj posiadać będą również laureaci konkursu „Republika Pawłowska – powstanie i upadek”. Zwycięzców konkursu ogłosiła wiceprezes Solecznickiego Oddziału Rejonowego ZPL, zastępca dyrektora Administracji Samorządu Rejonu Solecznickiego Beata Pietkiewicz, która też czuwała nad przebiegiem konkursu i przewodniczyła komisji konkursowej. Laureaci konkursu otrzymali nagrody specjalne ufundowane przez Ambasadę RP w Wilnie oraz Solecznicki Oddział Rejonowy ZPL.

Lista zwycięzców:

I kategoria wiekowa:

1. miejsce – Patryk Lewanowicz, Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego, klasa 4.

2. miejsce – praca zbiorowa Centrum Wielofunkcyjnego w Janczunach

3. miejsce – Krystyna Adamowicz, Gimnazjum im. A. Krepsztul, klasa 6.

II kategoria wiekowa:

1. miejsce – Wioletta Sawiel, Anżelika Drab, Gimnazjum im. A. Krepsztul

2. miejsce – Edvardas Tarasevičius, Gimnazjum im. P. K. Brzostowskiego, klasa 8.

3. miejsce – praca zbiorowa Gimnazjum w Ejszyszkach

III kategoria wiekowa:

1. miejsce – Nadieżda Fiedotowa, Jaszuny

2. miejsce – Stasys Šmigelskis, Olita

3. miejsce – Justyna Dowda, Soleczniki

Andrzej Kołosowski

Na zdjęciach: rozejrzeć się dookoła i zrobić krok do przodu, jak uczynił to ks. Brzostowski – to dewiza, którą warto stosować w życiu i obecnie; Łucja Jurgielewicz przedstawia prace konkursowe.
Fot.
autor

DZIEJE HISTORII RZECZYPOSPOLITEJ PAWŁOWSKIEJ

Paweł Ksawery Brzostowski herbu Strzemię urodził się 30 marca 1739 roku w Mosarzu koło Duniłowicz na Wileńszczyźnie. Jego rodzicami byli Józef Brzostowski, pisarz wielki litewski i Ludwika z Sadowskich, starościanka słonimska. Wybrał stan duchowny, otrzymując godność kanonika katedry wileńskiej, samą zaś kanonię dopiero po ukończeniu studiów w 1755 roku. Studia odbywał w Akademii Wileńskiej u księży jezuitów, a potem w Warszawskiej Akademii Księży Misjonarzy, w Rzymie w Collegium Clementinum. Posiadał godność pisarza wielkiego litewskiego i deputatora do trybunału wileńskiego. Był hojnym mecenasem sztuki (wspierał wydawanie licznych dzieł z zakresu literatury, filozofii, prawa kanonicznego, teologii). W 1767 roku ks. Paweł Brzostowski nabył od Korsaków majętność Merecz koło Turgiel. Nazwał ją Pawłowem od swojego imienia. W 1769 roku Pawłów stał się słynny w całej ówczesnej Rzeczpospolitej i poza granicami. Brzostowski wydał broszurę Ustawy stosujące się do dobrego porządku i powinności osiadłych ludzi w dobrach Pawłowie, czyli Mereczu przepisane r. 1769 (wyd. 1771 r., 2 wyd. 1791 r.) wprowadzając samorząd w swoim majątku. Była to słynna Republika Pawłowska składająca się z „obywateli czynszowych, bojarów, ciągłych i kątników”.

W skład dóbr Rzeczypospolitej Pawłowskiej wchodziły m.in. wsie i zaścianki: Wołokienniki, Gołąbszczyzna, Małachowo, Baranowszczyzna, Leśno, Holandia, Stary Grodek, Ksawerów, Zamojście, Dobra Nowina, Uściszki, Zamejdziuki, Tatarszczyzna i Chreptowicze.

W 1791 roku Sejm Rzeczypospolitej Obojga Narodów oficjalnie uznał Republikę i zatwierdził jej konstytucję, co miało być odpowiedzią na ten patriotyczny czyn pawłowian. Milicja pawłowska brała udział w powstaniu kościuszkowskim, dzielnie walczyła z regularnymi wojskami carskimi. Losy Republiki jednak były przesądzone. Rzeczpospolita Pawłowska upadła po klęsce powstania kościuszkowskiego i ostatnim rozbiorze Polski.

<<<Wstecz