Kolejny „Przystanek Historii” w DKP
Ikona pewnego pokolenia
24 października w Domu Kultury Polskiej w Wilnie odbył się pokaz filmu dokumentalnego pt. „Zapora”, zorganizowany w ramach cyklu „Przystanek Historii” przez pracowników Oddziału Instytutu Pamięci narodowej w Białymstoku dr Ewę Rogalewską i Jarosława Wasilewskiego.
Jak powiedział przed projekcją filmu Jarosław Wasilewski, bohater filmu – Żołnierz Wyklęty, jest ikoną pewnego pokolenia, które podzieliło ten sam los.
Film „Zapora” w reżyserii Konrada Starczewskiego – to film o jednym z najbardziej niezłomnych dowódców polskiego podziemia niepodległościowego, cichociemnym – majorze Hieronimie Dekutowskim ps. „Zapora”. Jest to zapis wspomnień jego podkomendnych kolegów, przyjaciół. Wspominają go: Konrad Strycharczyk „Słowik”, Zbigniew Matysiak „Kowboj”, Marcin Pawełczak „Morwa”, Zdzisław Harasim „Kwiatek”, gen. bryg. Janusz Brochwicz-Lewiński „Gryf”, Teresa Partyka-Gaj „Kotwica” – sanitariuszka AK i łączniczka oddziałów WiN, narzeczona mjr. Hieronima Dekutowskiego, Krystyna Frąszczak – siostrzenica „Zapory”.
W filmie ukazana jest jego droga żołnierska: poczynając od szkolenia dywersyjnego, przygotowującego ochotników do walki w okupowanym kraju, poprzez zrzut z 16 na 17 września 1943 roku do Polski, bitwy stoczone z Niemcami, walkę z narzuconą władzą komunistyczną, aż po tragiczną śmierć poprzez strzał w tył głowy w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Od wiosny 1944 r. „Zapora” przeprowadził 83 akcje bojowe przeciwko okupantowi niemieckiemu, w latach 1945-1947 – 60 akcji zbrojnych, wymierzonych w funkcjonariuszy UB, MO, KBW, Armię Czerwoną oraz działaczy komunistycznych. Działalność, skierowaną przeciwko nowej narzuconej władzy w Polsce, prowadził na terenie województw: lubelskiego, rzeszowskiego i kieleckiego. Został aresztowany w wyniku zdrady, m. in. jego zastępcy Stanisława Wnuka „Opala”. Przeszedł okrutne śledztwo. Skazany został na 7-krotną karę śmierci. Wyrok wykonano 7 marca 1949 roku. Los dowódcy podzieliło 6 jego podkomendnych.
Pamięć o „Zaporze” miała być przez komunistów na zawsze unicestwiona, a jednak przetrwała i żyła w sercach jego towarzyszy broni…
W sierpniu 2013 roku podczas prac ekshumacyjnych na tzw. „Łączce” na Powązkach w Warszawie zostały zidentyfikowane szczątki legendarnego „Zapory”. 27 września 2016 r., wraz ze szczątkami 35 innych żołnierzy niezłomnych, zostały uroczyście złożone w panteonie-mauzoleum na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Po projekcji filmu Ewa Rogalewska i Jarosław Wasilewski odpowiedzieli na pytania publiczności, udzielili informacji, dotyczących poszukiwań osób zaginionych podczas II wojny światowej.
Jan Lewicki