Obchody Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Wilnie
Przejmująca lekcja historii
Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych rodacy w Wilnie uczcili szczególnie uroczyście. Obchody tej znamiennej daty już 28 lutego rozpoczęli członkowie koła ZPL Wileńska Młodzież Patriotyczna stając na starcie Biegu Pamięci Żołnierzy Wyklętych „Tropem Wilczym 2016”, w którym wzięło udział ponad 200 osób. Tymczasem wiarusi z Klubu Weteranów Armii Krajowej na czele z prezesem Stanisławem Poźniakiem i sekretarzem Edmundem Szotem, 1 marca zapalili znicze na grobach żołnierzy AK w kwaterze żołnierskiej na Rossie.
Zapalono też znicze przy mauzoleum Marszałka Józefa Piłsudskiego, które następnie zawieziono na grób b. prezesa klubu Zygfryda Bogdanowa, spoczywającego na cmentarzu na Lipówce. Nie zabrakło też krótkiej modlitwy za poległych.
W Domu Kultury Polskiej odbył się koncert, poświęcony pamięci Żołnierzy Wyklętych. Poprzedziła go prelekcja komendanta głównego Związku Strzeleckiego Rzeczypospolitej Pawła Wasążnika pt. „Żołnierze Wyklęci – Żołnierze Niezłomni”. Przed prelekcją Wasążnik przeczytał list od szefa Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jana Józefa Kasprzyka i złożył go na ręce wicedyrektor DKP Krystyny Zimińskiej.
„Kotwicz” – pierwszy Wyklęty
Prelegent posługując się środkami audiowizualnymi opowiedział o genezie Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych, o Żołnierzach Niezłomnych. Jak zdefiniował pojęcie Żołnierzy Wyklętych, są to ci, którzy podjęli czynny opór wobec nowej sowieckiej okupacji w latach 1944-1963. A ustanowiony ten dzień został na 1 marca w rocznicę śmierci (1951) prezesa IV Komendy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość płk. Łukasza Cieplińskiego „Pługa” i sześciu jego podkomendnych: Józefa Batorego, Franciszka Błażeja, Karola Chmiela, Mieczysława Kawalca, Adama Lazarowicza i Józefa Rzepki. Sięgnął do ważnych wydarzeń, poczynając od agresji sowieckiej 17 września 1939 i sowietyzacji Kresów w latach 1939-1941, poprzez utworzenie Armii Krajowej, planu „Burza” i w jej ramach operacji wileńskiej „Ostra Brama” w lipcu 1944 roku i rozwiązanie AK 19 stycznia 1945 roku. Podkreślił, że pierwszym Wyklętym był ppłk Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz” (01.07.1906-21.08.1944), cichociemny, zdecydowany zwolennik walki o Kresy, który zginął w walce z sowietami w bitwie pod Surkontami. Przedstawił znanych Żołnierzy Wyklętych: płk. Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka”, ppor. Czesława Zajączkowskiego „Ragnera”, kpt. Jana Borysewicza „Krysię”, ppor. Anatola Radziwonika „Olecha”, mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę”, mjr. Mariana Bernaciaka „Orlika”, mjr. cc. Hieronima Dekutowskiego „Zaporę”. Wspomniał też o gen. Stanisławie Sojczyńskim „Warszycu”, mjr. Józefie Kurasiu „Ogniu”, kpt. Antonim Żubrydzie „Zuchu”.
Działania Żołnierzy Wyklętych skierowane przeciw narzuconej władzy sowieckiej, miały na celu obronę społeczeństwa przed sowietyzacją. Żołnierze Wyklęci rozbijali posterunki MO, areszty śledcze i więzienia UB, likwidowali agentów UB. Ostatnim Żołnierzem Wyklętym był sierżant Józef Franczak „Lalek”, który zginął w październiku 1963 roku w obławie SB i ZOMO.
Nie pozwolimy ich opluwać
Koncert bardów Leszka Czajkowskiego i Pawła Piekarczyka pt. „Podziemna Armia powraca” – to historia Żołnierzy Wyklętych opowiedziana w balladach. Artyści przy akompaniamencie gitary czasem recytują, czasem nawet wykrzykują swój hołd złożony tym, którzy stanęli do walki z narzuconą władzą komunistyczną. Niczym swoiste przyrzeczenie zabrzmiały słowa piosenki „Wdzięczność”:
Nie pozwolimy ich opluwać więcej/Nie damy więcej nimi poniewierać.
Wśród piosenek o Żołnierzach Wyklętych znalazła się ballada poświęcona dziewczynom niezłomnym – sanitariuszkom, łączniczkom w armii podziemnej, m. in. sanitariuszce 5 Wileńskiej Brygady AK Danucie Siedzikównie „Ince”. Ostatnią piosenkę pt. „Podziemna Armia powraca” zadedykowali siostrze Michaeli Rak, założycielce pierwszego hospicjum na Litwie.
Miejmy nadzieję, że piosenki duetu Pawła Piekarczyka i Leszka Czajkowskiego, a przed nimi prelekcja Pawła Wasążnika, przybliżyły zebranej publiczności prawdę o Żołnierzach Wyklętych, o ich walce przeciw zniewoleniu sowieckiemu.
Jan Lewicki
Na zdjęciu: patriotyczny duet – Paweł Piekarczyk i Leszek Czajkowski.
Fot. autor