Zmiany w polityce rodzinnej Litwy
Marzenia czy konieczność?..
Tragiczna sytuacja demograficzna na Litwie, emigracja, brak należytego wsparcia rodziny, jako najmniejszej komórki społeczeństwa, problemy rodzin wielodzietnych – te i podobne tematy stały się przedmiotem debaty, podczas której parlamentarzyści przedstawili projekt Ustawy o wspieraniu rodziny.
Konferencja pt. „Wspieranie rodziny na Litwie – marzenia czy konieczność” odbyła się w piątek, 5 lutego, a zorganizowały ją: grupa parlamentarna „Za rodzinę” oraz instytucja wyższej użyteczności publicznej „Instytut Rodziny”. Tematem debaty stał się przygotowywany przez parlamentarzystów projekt nowej ustawy, która miałaby uporządkować na Litwie system wspierania rodzin w szeroko pojmowanym znaczeniu tego zagadnienia.
1 : 1,5
Posłowie, należący do grupy parlamentarnej, pracującej nad stworzeniem nowej ustawy zaprosili do omówienia projektu dokumentu przedstawicieli różnych organizacji oraz instytucji, zajmujących się rodzinami. Sytuacja demograficzna na Litwie jest alarmująca: społeczeństwo się starzeje, wiele młodych rodzin emigruje z kraju, a ich potomkowie, wchodzący w skład środowisk innych krajów, nie zamierzają wracać albo, najzwyczajniej w świecie, nie są przystosowani do zamieszkania na Litwie. Jak podkreślali uczestnicy dyskusji, najbliższe dziesięciolecia grożą sytuacją, która doprowadzi do tego, że w kraju nie będzie wystarczającej liczby ludzi pracujących na utrzymanie emerytów. W roku 2050 na jednego emeryta będzie przypadało 1,5 pracującego. Autorzy projektu Ustawy o wspieraniu rodziny stwierdzili, że zależy im, aby wśród młodego pokolenia kształtować pozytywne pojęcie rodziny, żeby „była ona, nie zaś kariera, podstawową wartością”.
Doświadczenie Polski
Organizatorzy konferencji zrezygnowali z porównania sytuacji rodzinnej w krajach skandynawskich, jak to czyniono dotychczas, gdy zabierano głos w sprawie ewentualnych zmian w polityce rodzinnej Litwy. Tym razem przedstawili doświadczenia najbliższego naszego sąsiada – Polski. Głos w tej kwestii zabrała Rita Tamašunienė, starosta frakcji Akcji Wyborczej Polaków na Litwie oraz członek grupy parlamentarnej „Za rodzinę”.
Posłanka zaprezentowała, jak w kraju nad Wisłą są realizowane różne przedsięwzięcia skierowane na pomoc rodzinie. Zaakcentowała, że zapis w Konstytucji RP „Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej” oraz Kodeks Rodzicielski i Opiekuńczy są punktem wyjścia dla wszelkich projektów wspierających rodziny. Wymieniła programy realizowane w Polsce, m.in.: „Mieszkanie dla młodych” (wsparcie dla rodzin w nabyciu własnego mieszkania lub domu jednorodzinnego), „Maluch” (o opiece instytucjonalnej dla dzieci).
Tamašunienė podkreśliła, że korzystną dla rodzin politykę realizować zaczął nowy rząd. Jego pierwsze kroki zostały skierowane właśnie na wspieranie rodzin. Program „Rodzina 500+” wystartuje już 1 czerwca. W związku z nim każda rodzina otrzyma 500 złotych miesięcznie na jedno dziecko. Ograniczenia mają być stosowane dla pierwszego dziecka, w tym wypadku będzie uwzględniony dochód na jednego członka rodziny. Ogólna kwota przeznaczona na ten cel w roku 2016 wynosi 17 mld złotych.
Posłanka zwróciła uwagę, że w Polsce jest niższy podatek na artykuły żywnościowe pierwszej potrzeby, lekarstwa oraz podręczniki, wydania prasowe, usługi transportowe czy też możliwość odpisania od podatku określonych kwot na każde dziecko. Wielkim zainteresowaniem wśród słuchaczy cieszył się projekt Karty Dużej Rodziny, który umożliwia rodzinie wielodzietnej korzystanie ze zniżek na transport oraz różne ulgi w ośrodkach sportowo-edukacyjnych, takich, jak: baseny, siłownie, kina, teatry, muzea. Okazuje się jednak, że Karta Dużej Rodziny nie jest nowością także na Litwie – podobną kartę zniżkową wprowadził na swoim terenie samorząd rejonu olickiego.
Odpowiedzialna i samodzielna rodzina
Projekt Ustawy o wspieraniu rodziny przedstawiła Jolanta Ramonienė, dyrektor „Instytut Rodziny”. Zaznaczyła, że w różnych dokumentach prawnych istnieje około 30 sposobów określenia rodziny, co samo przez się narzuca potrzebę wprowadzenia jasno określonej definicji rodziny. Porusza on m.in. takie tematy jak: rodzaje pomocy rodzinie, dążenie do ukształtowania rodziny odpowiedzialnej i samodzielnej, edukację rodzinną, przygotowanie młodzieży do odpowiedzialnego rodzicielstwa, czy też przygotowanie specjalistów do pracy z rodzinami, kierowanie się przede wszystkim dobrem dziecka, z uwzględnieniem tego, że to przede wszystkim rodzicom zostawia się ostateczną decyzję w kwestii, co będzie najlepsze dla ich pociech. Autorzy projektu ustawy podkreślili, że wszelkie rodzaje pomocy oferowane przez państwo, mają na celu udzielenie jej wsparcia, nie zaś przejęcia jej właściwych zadań. Projekt zakłada powołanie Komisji Rodziny przy Rządzie RL, jako międzyresortowej instytucji zajmującej się badaniem wpływu różnych regulacji społecznych na rodzinę oraz efektywności polityki prorodzinnej oraz Narodowej Rady Rodziny przy Sejmie RL.
Brak należytego wsparcia
Do debaty nad projektem posłowie zaprosili przedstawicieli samorządów Litwy, organizacji pozarządowych oraz środowisk naukowych współpracujących z rodzinami. Nt. projektu Ustawy o wspieraniu rodziny wypowiedział się także sekretarz generalny Episkopatu Litwy ks. Kęstutis Smilgevičius, podkreślając, że proponowany dokument uwzględnia pogląd na rodzinę wyznawców wszystkich konfesji chrześcijańskich.
Uczestnicy debaty zgłosili swoje uwagi dotyczące projektu. Nie zabrakło głosu organizacji zrzeszających rodziny wielodzietne. Wszyscy się zgadzali, że w litewskim środowisku panuje mylne przekonanie, że rodzina wielodzietna jest rodziną przede wszystkim aspołeczną. Rodzice decydujący się na wychowanie sporej gromadki potomstwa bardzo często spotykają się z niezrozumieniem środowiska. Natomiast brak regulacji prawnych nie daje możliwości na udzielanie jakiegokolwiek wsparcia rodzinom wielodzietnym. Przysługująca do niedawna zapomoga dla rodzin w wysokości 50 litów na każde dziecko (w ramach ratowania budżetu kraju) przez rząd konserwatystów została zabrana. I dzisiaj rodzice są oburzeni, że, jeśli są jeszcze jakieś rozmowy o zwrocie zabranych emerytur, to zwrocie zabranych pieniędzy na dziecko nikt nie wspomina.
Podczas debaty poruszono też problem rodziców z grupy ryzyka socjalnego, którzy wykorzystują swoje dzieci wyłącznie dla zasiłku. Oburzeniem napawa fakt, że nie ma żadnych regulacji prawnych, które pozwoliłyby na pozbawienie zasiłku tych rodziców, którzy nie wywiązują się z obowiązków rodzicielskich.
Nie zabrakło też „tradycyjnie” głosu środowisk liberalnych, domagających się w ustawie wpisu o równości płci, które w przyszłości mogą grozić wprowadzeniem do systemu edukacyjnego projektów opartych o światopogląd gender.
Teresa Worobiej
Na zdjęciu: Rita Tamašunienė przybliżyła politykę prorodzinną w Polsce.
Fot. autorka
Liczba mieszkańców na Litwie stale maleje od 1992 roku. W ciągu ostatnich 25 lat Litwa straciła 620 tysięcy mieszkańców w wyniku emigracji; ponad 200 tysięcy w wyniku malejącej liczby urodzeń oraz 419 tysięcy w wyniku aborcji. Departament Statystyki Litwy prognozuje, że w 2050 roku liczba mieszkańców Litwy wyniesie 1,9 mln, z czego trzecią część będą stanowili emeryci (28,4 proc.). W roku 2014 emeryci w naszym kraju stanowili 18,4 proc. ludności.