Jak powstało „Wilno” Tymona Niesiołowskiego
Wiosenna 8 – Pavasario 30B
W muzeum w Ostrołęce jest przechowywany obraz Wilno. Dzieło przedstawia dom przy ulicy Wiosennej. Jego autorem jest lwowianin Tymon Niesiołowski. Czyj dom przedstawia obraz z 1929 roku? Dlaczego autor namalował akurat ten budynek przy krętej ulicy Pavasario? Na to pytanie poszukamy odpowiedzi, podążając śladami Wspomnień i miejscami zamieszkania jego ciotki Anny Dzikowskiej na Antokolu.
Niesiołowski we Wspomnieniach pisze, że w latach 1924-1925 czuł się w Zakopanem już przesycony górami. Niepokój ciągły, tymczasowość zniechęcały go nawet do pracy.
Jak wspomina, po przewrocie majowym, dobrowolnie w kościele św. Aleksandra w Warszawie przyrzekł wierność swojej żonie. Za świadka mojego przewrotu życiowego poprosiłem Staffa. On pozostawał wolny. W parę lat później ożenił się również, ale mnie nie prosił na świadka. Zestawiając relacje ze Wspomnień z metryką ślubu 43-letniego kawalera artysty malarza Tymona Niesiołowskiego z 23-letnią panną Heleną Krystyną Wabia-Wapińską czytamy, że świadkami na ich ślubie była właścicielka sklepu Stefania Wabia-Wapińska i profesor uniwersytetu Adam Szelągowski. Ślub odbył się 18 sierpnia 1926 roku po trzech wcześniejszych zapowiedziach w warszawskim kościele św. Aleksandra.
Wiosenna 6
Świeżo upieczeni nowożeńcy dwa miesiące później byli już w Wilnie. Pierwsze moje wrażenia z tego miasta były pod wpływem kilkugodzinnych jazd z żoną w poszukiwaniu mieszkania. Nasze mieszkanie miało być w otoczeniu malowniczym, jak najmniej przypominającym miasto, a raczej półsielski nastrój. Jeździliśmy tak przez parę dni. Aż wreszcie na ulicy Wiosennej, tuż obok kościoła św. Piotra i Pawła, znalazła się willa niczym szwajcarski domek. Parter wraz z ogródkiem należał do nas. Jak wynika z księgi meldunkowej domu przy Wiosennej 6 w Wilnie (obecnie Pavasario 14), Niesiołowscy zameldowali się tu 19 października 1926 roku. Profesor, artysta malarz przybył z Zakopanego, jego małżonka ze służącą Małgorzatą Serwatką – z Warszawy. Za domkiem pięła się droga wśród drzew aż do szczytu, gdzie z zakrętu widziało się wzgórze z cmentarzem. Okolica była romantyczna. Na Wiosennej 6 przyszedł na świat syn Niesiołowskich – Krzysztof, przyszły aktor i reżyser teatrów lalkowych.
Rodzina przebywała tu do 26 listopada 1927 roku. Przypuszczalnie musieli wyprowadzić się z małego domku parterowego, gdyż właściciel Kazimierz Bartoszewicz, dyrektor więzienia na Łukiszkach, zwrócił się do władz miasta z prośbą nadbudowy piętra drewnianego nad istniejącym domem parterowym i wewnętrzną odbudową parteru. Dyrektor mieszkał razem z matką i siostrą w budynku obok domku parterowego. Jednak na owe czasy nie wyglądał on tak okazale jak w latach późniejszych. Obecny zachowany budynek, ze śladami międzywojennej świetności, zawdzięczamy kolejnej właścicielce Wiosennej 6 – Marii Rytwińskiej (od 1928 r.). W sierpniu 1935 roku złożyła ona w Urzędzie Miasta projekt budowy schodów wewnętrznych i przebudowy tarasów na parterze i piętrze na pomieszczenia mieszkalne.
Ciotka Anna
Ciotkę Annę sprowadziłem do siebie. Weszła do willi przy ul. Wiosennej jak ktoś, kto nieufnie osądza każdą nowość. Niesiołowski wcześnie stracił matkę Celinę z Dzikowskich. Ona i jej siostra Anna, były z nim na dobre i złe w różnych miejscach zamieszkania. Do Wilna, jak mówią księgi meldunkowe, przybyła ciotka Anna ze Lwowa. Wcześniej przeżyła ciężką chorobę w Krakowie. Bez uśmiechu odbył się ten przyjazd ciotki do podmiejskiego zieleńca, do tych w górę drapiących się uliczek o posmaku wsi i letniskowych uroków. Zamieszkała przy Wiosennej 8. I przypuszczalnie dlatego, późniejszy wykładowca Uniwersytetu Stefana Batorego, prowadzący pracownię malarstwa oraz wykłady dydaktyki rysunku, technologii i parę godzin malarstwa dekoracyjnego, Tymon Niesiołowski, namaluje obraz Wilno. Przedstawia on dom, gdzie wg ksiąg meldunkowych, mieszkała jego ciotka Anna. Stąd 19 września 1929 roku przeniosła się ona na pobliską ulicę Letnią 2.
Dom Dubrowników
Właścicielami posesji przy Wiosennej 8 byli Jan i Karolina Dubrownikowie. Jan pochodził z Żołudka, uczestniczył w wojnie rosyjsko-japońskiej, jego żona przyszła na świat w Datnowie, w guberni kowieńskiej. Małżeństwo Dubrowników miało jedną córkę – Bronisławę, urzędniczkę. Niedługo po tym, gdy Niesiołowscy przenieśli się z Wiosennej na Antokolską, Bronisława wyszła za mąż za oficera Wojska Polskiego – Stanisława Ziembę. Przy Wiosennej 8 przyszły na świat dwie ich córki: Teresa Stanisława Alicja i Barbara. Starsza z nich, jako 10-letnia dziewczynka, będzie strażnikiem domu, gdy do miasta wejdą Sowieci, a rodzice będą więzieni na Łukiszkach. Wcześniej jednak, w dobie rozkwitu Antokola, młode małżeństwo wybudowało własny dom przy Wiosennej 8. Dziś o tej posesji przypomina obraz Wilno i zachowane zdjęcia. Zaś Teresa z Ziembów Jakubowska ukończyła grafikę na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Obecnie osoby kończące uniwersytet w Toruniu uroczyście otrzymują dyplomy w Sali im. Tymona Niesiołowskiego.
Zyta Kołoszewska
Na zdjęciach: „Wilno” - kopia udostępniona dzięki uprzejmości pani dyrektor Marii Samsel; orkiestra wojskowa w gościnie przy ul. Wiosennej 8; domek, który wynajmowało małżeństwo Niesiołowskich, zachował się do dnia dzisiejszego.