Rada nie zgadza się na likwidację samorządu rejonu wileńskiego
W nawiązaniu do pisma Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej nr 1D-7486(31) z dn. 27-09-2007 „W sprawie powołania nowych samorządów” Rada samorządu rejonu wileńskiego zaznacza, że aktualnie opracowywany jest projekt reorganizacji samorządów, zgodnie z którym planowane jest powołanie w naszym rejonie nowych samorządów w Niemenczynie i Kowalczukach, jak również przyłączenie do nowego samorządu w Jaszunach (rejon solecznicki) gminy mariampolskiej, natomiast części gmin rejonu – do samorządu m. Wilna, dokonując tym samym likwidacji samorządu rejonu wileńskiego.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w przedmiotowej kwestii zamierza ogłosić sondaż miesz-kańców rejonu, jak również, w oparciu o założenia art. 7 Ustawy o jednostkach administracyjnych Republiki Litewskiej i ustaleniu ich granic (Žin., 1994, nr 61-1201), zwraca się do Rady samorządu z prośbą o przedstawienie propozycji w sprawie powołania nowych samorządów.
Rada samorządu stwierdza, iż po przyłączeniu w roku 1996 części terytorium rejonu do m. Wilna warunki życia mieszkańców tych miejscowości nie tylko nie uległy polepszeniu, lecz, wręcz przeciwnie, nawet się pogorszyły. Wtedy i dotychczas spora liczba mieszkańców zwraca się do starostów z prośbą o umożliwienie powrotu do rejonu.
Nie zważając na to, w 1998 r. postanowiono dokonać reorganizacji samorządu rejonu wileńskiego bez uwzględnienia opinii mieszkańców, jak również ich interesów gospodarczych, społecznych, kulturalnych i innych. Wówczas spośród 24 radnych, którzy brali udział w posiedzeniu Rady, 20 wyraziło swój sprzeciw wobec podziału rejonu. Z 60 tysięcy pełnoletnich mieszkańców rejonu ponad 30 tysięcy opowiedziało się przeciwko reorganizacji samorządu. Po upływie prawie 10 lat próba reorganizacji rejonu jest ponawiana.
Rada samorządu podkreśla, iż pismo Ministerstwa Spraw Wewnętrznych nie przewiduje zmian w strukturze i nieuwzględnia trwałych powiązań pomiędzy zarządzaniem, zakładami przemysłowymi, zakładami opieki zdrowotnej, poziomem świadczonych dla mieszkańców usług, transportem, infrastrukturą dróg itd.
W nowo powoływanych centrach samorządowych w Niemenczynie i Kowalczukach nie ma wolnych budynków, nie ma nawet gmachów administracyjnych, za wyjątkiem urzędu gmin. Oprócz tego w mieście Niemenczynie w jednym budynku mieszczą się urzędy dwóch gmin.
Realizacja reformy pochłonie wielomilionowe środki pienieżne na utworzenie struktur admini-stra¬cyj¬nych i infrastruktury, na wynagrodzenia pracownikom, na wypłaty odpraw pracownikom likwidowanego samorządu i przekazywanych gmin itp.
W nowo powoływanych zgodnie z przestawiomym projektem samorządach zadaniem skomplikowa¬nym będzie zorganizowanie połączeń z wsiami gmin Miedniki i Rukojnie. W dniu dzisiejszym między tymi miejscowościami praktycznie nie kursuje żaden transport pasażerski, jeżeli kursy się odbywają, to bardzo rzadko. Dojazd miałby się odbywać z przesiadkami, co by trwało bardzo długo, natomiast zorga¬ni¬zo¬wanie rejsów bezpośrednich (np. Stare Sioło – Kowal¬czu¬ki, Łajbiszki – Kowalczuki) pochłonie sporo dodat¬kowych środków. Oprócz tego między Kowalczukami a Miednikami nie ma odpowiedniej drogi.
Podobnie miałoby wyglądać połączenie wsi Giedrojcie, Wiżulany, Podbrzezie, Wesołówka z samorzą¬dem w Niemenczynie. Na dzień dzisiejszy brak tutaj zorganizowanego ruchu transportu pasażerskiego, natomiast utworzenie takowego byłoby niezgodne z zasadami jego organizowania (zbyt mała liczba pasażerów) lub wymagałoby nieuzasadnionych nakładów finansowych. Problematyczne jest zorganizo¬wa¬nie kursów transportu pasażerskiego do Niemenczyna bądź Kowalczuk, gdy nie są one centrami przycią¬ga¬nia. Obecnie mieszkańcy, udający się do mieszczącego się w Wilnie samorządu rejonu, mogą załatwić sporo innych spraw w innych urzędach znajdujących się w Wilnie. Natomiast mieszkańcy nowych samorządów w celu załatwienia kwestii na poziomie samorządowym byliby zmuszeni udawać się do Niemenczyna, Kowalczuk, Jaszun, a poźniej do Wilna w celu uregulowania innych lub tych samych spraw w urzędach państwowych, praworządności i innych.
Drogi lokalne o nawierzchni z asfaltobetonu stanowią na terenie samorządu rejonu wileń¬skiego 16,6 proc., drogi żwirowe – 61,2 proc., drogi o nawierzchni gruntowej – 22,2 proc. Wyraźnie to dowodzi, że na poprawienie stanu dróg w rejonie wileńskim przeznacza się nie¬wystarczająco środków finansowych. Stan większości dróg lokalnych jest zły, wobec tego zapotrzebowanie na dodatkowe dofinansowanie jest oczywiste. Sporo inwestycji również wymaga infrastruktura i ochrona środowiska. Podział samorządu rejonu wileńskiego utrudni zebranie i przeznaczenie odpowiednich środków na budowę większych obiektów, realizację projektów z funduszy strukturalnych UE.
Dostawa energii cieplnej w m. Wilnie nie jest dotowana. Nowe samorządy w Kowalczukach i Niemenczynie nie będą mogły przeznaczyć środki na ten cel z racji małych dochodów budże¬towych. Polepszenie stanu dostawy zimnej wody w miejscowościach podmiejskich jest przewi¬dziane i będzie realizowane niezależnie od przyłączenia tych miejscowości do miasta Wilna, ponieważ podstawowe środki na ten cel są przeznaczone w ramach realizacji projektu rozwoju basenu rzeki Wilia. Część sieci wodociągowych i kanalizacyjnych będzie przyłączona również bez względu na to, czy wyżej wymienione miejscowości będą w granicach miasta, czy też nie.
Wątpliwe, czy mieszkańcy, którzy przez Radę samorządu rejonu wileńskiego zostali zwolnieni od podatku na ziemię (mający ziemię o przeznaczeniu rolniczym w miejscowościach wiejskich – 9 ha, w m. Niemenczyn – 0,25 ha), emeryci, osoby niepełnosprawne i niepełnoletnie, którym również przysługują ulgi podatkowe na ziemię, po uzyskaniu statusu mieszkańców miasta będą w stanie się uporać ze zwiększonym ciężarem podatkowym. Oprócz tego, utracą oni możliwość korzystania ze środków UE na wsparcie rozwoju wsi w latach 2007-2013.
W warunkach rozpoczęcia nowego etapu dofinansowania z funduszy strukturalnych UE i innych programów, jakakolwiek reorganizacja terytorialna może stanowić przeszkodę w wykorzystaniu tych środków. Nowo powoływanym samorządom zabraknie własnych środków na dofinansowanie projektów. To będzie miało ujemny wpływ na proces przyciągania inwestycji do rejonu, jego konkurencyjność, wzrost gospodarczy, rozwój urbanistyczny, sytuację socjalną i gospodarczą mieszkańców oraz na możliwości rozwoju rejonu.
Brak środków znacznie utrudni realizację rozpoczętych dużych projektów na terytorium samorządu rejonu wileńskiego, np.: projekty rekonstrukcji zakładu opieki zdrowotnej (około 8 mln. Lt) czy budowy kompleksu sportowego w Niemenczynie (ok. 7 mln. Lt).
Uważamy, że likwidacja samorządu ujemnnie wpłynie na stan oświaty. Aktualnie samorządowi rejonu wileńskiego podporządkowane są 4 gimnazja, 22 szkoły średnie (akredytacja dwóch z nich jest przewidziana na IV kwartał 2007 r. oraz I kwartał 2008 r.), 20 szkół podstawowych, 13 początkowych, 4 szkoły-przedszkola, 21 przedszkoli, 3 placówki kształcenia pozalekcyjnego. Po przyłączeniu planowanych terytoriów do samorządu m. Wilna większość placówek oświatowych nie potrafi sprostać wymogom stawianym placówkom miejskim, co doprowadzi do ich reorganizacji bądź likwidacji (np. wymagane jest by w miejskiej szkole średniej były co najmniej 2 klasy równoległe).
Istniejąca sieć placówek oświatowych zadowala potrzeby mieszkańców rejonu wileńskiego. Różnego typu placówki z litewskim, rosyjskim czy polskim językiem nauczania znajdują się w pobliżu domu, co pozwala lepiej zadowolić indywidualne potrzeby uczniów, doskonalić system niesienia pomocy uczniom, nauczać według programów specjalnych. Działa system dowożenia do szkoły uczniów z odległych miejscowości.
Obecnie szkoły Litwy Wschodniej mają większą ilość lekcji (godzin) poddawanych taryfikacji w ciągu tygodnia, co stwarza większe możliwości dzieciom z rodzin mieszanych. Dyrektorzy szkół oraz nauczyciele sporo uwagi poświęcają nauczaniu dzieci z rodzin aspołecznych i potrzebujących wsparcia. Reorganizacja rejonu spowoduje, że zostaną zaprzepaszczone ogromne środki za¬in-westowane w re¬kon¬struk¬cję i budowę placówek oświatowych, niektórym szkołom grozi po prostu zamknięcie.
Po powołaniu samorządów w Kowalczukach i Niemenczynie pojawią sią problemy z określeniem przy¬na¬leżności zasobów rejonowej Biblioteki Centralnej oraz budową nowych budynków, ponieważ now centra nie posiadają pomieszczeń, które by można było wykorzystać pod biblioteki. Niepokój również wzbudza przyszłość istniejących centrów kulturalnych, które przyczyniają się do krzewienia tradycji tego regionu. Rozszerzenie m. Wilna niewątpliwie spowoduje zaginięcie palmiarstwa - rzemiosła, które jest chlubą całej Litwy.
Uważamy, że powołanie nowych samorządów będzie miało ujemny wpływ na system świad-czenia usług socjalnych i opieki zdrowotnej. Np. w roku 2004 w gminie kowalczuckiej osoby w wieku emerytalnym oraz osoby niepełnosprawne stanowiły 26,3 proc. ogółu mieszkańców, w roku 2007 – już 31,3 proc.. Szybko postępuje proces starzenia się mieszkańców. Dochody podatkowe się zmniejszają, a liczba osób, którym okazywane są usługi socjalnych i inna pomoc w instytucjach czy w domu, stale rośnie. Aktualnie usługi socjalne osobom w wieku emerytalnym oraz niepełnosprawnym z Kowalczuk oraz pobliskich gmin są świadczone w powstałym Czarno¬borskim Społecznym Centrum Usług Socjalnych. Po przyłączeniu gminy Czarny Bór do m. Wilna osoby starsze z Kowalczuk i okolic będą pozbawione instytucji świadczącej takie usługi. Z podobnymi problemami spotka się i nowy samorząd w Jaszunach, do którego weszłyby gminy, które nie posiadają instytucji świadczących usługi socjalne.
Po powołaniu nowych samorządów powstanie zapotrzebowanie na nowe urzędy stanu cywilnego. W przybudówce gmachu samorządu znajdują się wyremontowane pomieszczenia dla przechowywania dokumentów oraz duża sala ślubów. Ani w Kowalczukach, ani w m. Niemenczyn nie ma odpowiednich pomieszczeń, w których mogłyby odbywać się śluby. Przygotowanie takich pomieszczeń lub zbudowanie nowych będzie wymagało sporych nakładów finansowych.
Reorganizacja samorządu rejonu wileńskiego stanowiłaby akt brutalnego złamania Konwencji Ramo¬wej o Ochronie Mniejszości Narodowych, która została przyjęta 01-02-1995 i ratyfikowana 17-02-2000 oraz Traktatu między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Litewską o przyjaznych stosunkach i dobro¬sąsiedzkiej współpracy, który został zawarty 26-04-1994, ratyfikowany 13-10-1994 i wszedł w życie 26-11-1994, ponieważ doprowadzi to do rozproszenia zwarcie zamiesz-kującej mniejszości narodowej (polskiej), ograniczenia jej możliwości, praw oraz swobód, szcze-gólnie przy tworzeniu jednostek administracyjnych (samorządów), okręgów wyborczych oraz wybieraniu swoich przedstawicieli do Sejmu i samorządów.
Na mocy art. 17 p. 32 i 49 Ustawy o samorządności lokalnej Republiki Litewskiej (Žin., 1994, nr 55-1049; 2000, nr 91-2832), art. 7 Ustawy o jednostkach administracyjnych Republiki Litewskiej i ich granicach (Žin., 1994, nr 60-1183) oraz w nawiązaniu do powyższych argumentów Rada samorządu rejonu wileńskiego p o s t a n a w i a:
1. Nie udzielić zgody na likwidację samorządu rejonu wileńskiego oraz powołanie nowych samo¬rzą¬dów w Niemenczynie i Kowalczukach.
2. Wystąpić do Sejmu Republiki Litewskiej z propozycjami:
2.1. w trakcie przeprowadzenia reformy samorządowej oraz przygotowania nowej ustawy o zmianie Ustawy o jednostkach administracyjnych Republiki Litewskiej i ich granicach oraz Ustawy o samorząd¬ności lokalnej Republiki Litewskiej ustalić powołanie Rad samorządowych 2 poziomów (rejonu – wyż¬szego, gminy – niższego),
2.2. zgodnie z wyrażoną przez prezydenta Republiki Litewskiej z okazji Dnia Samorządności Lokalnej opinią, rozważyć kwestię likwidacji powiatów jako nieefektywnych i nieracjonalnych jednostek admini¬stracyjnych.
Uchwała Rady samorządu rejonu wileńskiego
nr T3-334, z dn. 26 października 2007 r.