Nowy system wypłacania zasiłków socjalnych
Większa sprawiedliwość i czujność społeczna
Z początkiem stycznia br. weszły w życie zmiany w trybie wypłacania zasiłków socjalnych dla rodzin i osób niezamożnych. W myśl tej zmiany, oddelegowana przez państwo do samorządu funkcja przyznawania i wypłacania tego rodzaju wypłat socjalnych, zapewniających najbiedniejszym mieszkańcom w miarę godziwe utrzymanie, będzie samodzielnym zadaniem władz lokalnych.
Zmiany przepisów wzbudzają niepewność pracowników społecznych w starostwach, ponieważ oprócz licznych obowiązków w zakresie opieki socjalnej obarczą ich powinnością szerszego i bardziej dokładnego analizowania sytuacji materialnej poszczególnych rodzin oraz osób samotnych, pretendujących do zasiłków. Tymczasem według Stefanii Stankiewicz, kierowniczki Wydziału Opieki Społecznej w samorządzie rejonu wileńskiego, przekazanie tej funkcji samorządom lokalnym może przynieść wymierną korzyść z uwagi na bardziej oszczędne wykorzystanie środków przeznaczanych na zapomogi socjalne. Poza tym, jak podkreśla, zagwarantuje większą sprawiedliwość społeczną.
– W grudniu ub. roku w rejonie wileńskim mieliśmy 5 tys. 840 odbiorców zapomóg socjalnych. Jeśli w roku 2008 w ciągu całego roku najniżej uposażonym wypłaciliśmy 2 mln litów w ciągu całego roku, to już w roku 2012 ogólna kwota wypłaconych zasiłków osiągnęła apogeum i przekroczyła 24 mln 958 tys. litów. Od stycznia ubiegłego roku do grudnia zaczęliśmy notować spadek liczby ubiegających się o zasiłek socjalny – informuje Stefania Stankiewicz.
Uspokajając wszelkie obawy, kierowniczka rejonowego Wydziału Opieki Społecznej zaznacza, że bardziej oględne i rygorystyczne przydzielanie zapomóg socjalnych osobom potrzebującym realnego wsparcia finansowego przysporzy pracy, lecz wzmocni wiarygodność instytucji państwowych, bo pieniądze trafią w powołane ręce.
– W codziennej pracy nierzadko mieliśmy styczność z zaiste kuriozalnymi sytuacjami. Bo okazywało się, na przykład, że rodzina poszukiwana przez nas w celu uzupełnienia dokumentów potrzebnych do przydzielenia zapomogi socjalnej, właśnie wypoczywa w Turcji… Zdarzało się też nie raz, że osoby rzekomo żyjące z zasiłków, trudnią się nielegalnym handlem samochodami, po kryjomu pracują za granicą lub prowadzą innego rodzaju interesy – opowiada Stefania Stankiewicz. Według pani Stankiewicz, przydzielanie takim osobom zapomóg – w ramach prawa – w oczach ludzi naprawdę potrzebujących, na pewno nie było uczciwe.
Komisje ds. problematycznych
Wydział Opieki Społecznej współpracuje z instytucjami pełniącymi kontrolę: inspekcją podatkową, urzędem celnym, służbami zajmującymi się wydawaniem patentów na działalność gospodarczą. Wymiana informacji pomaga eliminować nadużycia w sferze świadczeń socjalnych. Od niedawna w każdym starostwie rejonu zostały powołane komisje ds. wsparcia socjalnego. Ich zadaniem jest rozstrzyganie spraw problematycznych i spornych.
Zasiłek socjalny ma prawo otrzymać rodzina, w której dochody na jedną osobę w ciągu ostatnich 3 miesięcy nie przekroczyły 350 litów (dochód wspierany przez państwo). Ponadto są ustalone normatywy majątkowe, których osoby ubiegające się o zasiłek nie mogą przekroczyć. Pod uwagę brane są tudzież inne warunki, na przykład, czy osoba jest zarejestrowana na giełdzie pracy, czy studiuje itd.
Działając w ramach swych kompetencji Wydział Opieki Społecznej ma prawo skorygować, czyli ograniczyć, bądź też zwiększyć zapomogę socjalną, zgodnie z trybem, zatwierdzonym przez Radę Samorządu Rejonu Wileńskiego 27 grudnia 2013 r.
– Możemy dodatkowo na pół roku dopłacić 50 proc. zapomogi wypłacanej przez minionych 12 miesięcy dla osoby lub kilku osób zamieszkujących razem, jeżeli jedna z nich zatrudniła się w pracy. Warunkiem uzyskania dodatku jest to, by płaca zarobkowa zatrudnionego była nie mniejsza niż jedno, lecz nie większa, niż dwa minimalne miesięczne wynagrodzenie. Musimy jednakże mieć potwierdzenie, że przed zatrudnieniem odbiorca zapomogi był zarejestrowany na giełdzie pracy nie krócej, niż przez 12 miesięcy i w ciągu ostatnich 3 miesięcy przed zatrudnieniem chociaż przez jeden miesiąc otrzymywał zasiłek socjalny – wyjaśnia Stefania Stankiewicz, zaznaczając, iż nie patrząc na liczne grono odbiorców zapomóg, w rejonie wileńskim zaledwie kilka osób może pretendować po ten dodatek. Obecnie najczęściej wypłacanym świadczeniem socjalnym jest zasiłek socjalny i rekompensata za ogrzewanie oraz wodę.
W zależności od sytuacji
Decyzją Rady, zapomoga socjalna w ciągu pół roku może być zwiększona o 20 proc. w sytuacjach losowych, gdy, na przykład, dobytek rodziny trawi pożar. Może natomiast być zmniejszana o 30 proc., jeżeli rodzina z tzw. ryzyka społecznego ma ograniczone prawo do wychowywania własnych dzieci, które są umieszczane w domach opieki. Zapomoga socjalna może być cofnięta na pół roku w przypadku wykrycia pobieranych przez odbiorców zapomogi nielegalnych dochodów. W takich przypadkach zapomoga będzie wypłacana jedynie dla wychowujących się w rodzinie osób nieletnich do 18 lat, lub do 24 – jeżeli są studentami. Ograniczony dostęp do zapomóg socjalnych będą miały również osoby zadłużone za usługi komunalne. Osobne przepisy dotyczą osób prowadzących działalność gospodarczą na podstawie patentów.
Według Stefanii Stankiewicz, osoba, które spełnia warunki niezbędne do przydzielenia zasiłku, będzie je otrzymywała w okresie od roku do 2 lat. W ciągu pierwszych 12 miesięcy kwota zasiłku wyniesie 100 proc. naliczonego zasiłku. Od 12 do 24 miesięcy zasiłek zmniejszy się o 20 proc., od 24 do 36 miesięcy o 30 proc., od 36 do 48 – o 40 proc, zaś od 48 do 60 – o 50 proc. Po 60 miesiącach wypłacania zasiłku mogą na nie pretendować tylko dzieci. Wyjątki będą stanowiły osoby opiekujące się chorymi, emeryci, niepełnosprawni, kobiety w ciąży i in.
Od kilku lat osoby pobierające zasiłki muszą brać udział w działalności społecznie użytecznej wspólnoty, wykonując prace publiczne na rzecz starostwa, w którym zamieszkują. Według kierowniczki Wydziału Opieki Społecznej, jest to dobra metoda nie tylko dyscyplinująca, ale i uświadamiająca, że praca jest wartością samą w sobie.
Irena Mikulewicz
Na zdjęciu: osoby pobierające zasiłki muszą brać udział w pracach społecznie użytecznych.
Fot. Teresa Worobiej