Już nam ciągną, zawodząc, zimowe zawieje, mroźne wiatry z północy nasze serca trwożą. Ej, na jeziorach szklane porobiły się okna i błyszczą jakby szklarza poprawiane ręką.
(Kristijonas Donelaitis „Pory Roku”, tłum. Zygmunt Ławrynowicz)
Co przyniesie nam 2014 rok…
Nie wiemy, co przyniesie nam 2014 rok… Na pewno będzie to czas bogaty dla sportu – czekają nas bowiem wielkie emocje związane z Zimowymi Igrzyskami Olimpijskimi w Soczi, Mistrzostwa Świata w piłce nożnej oraz Mistrzostwa Świata w siatkówce. Natomiast dla naszego kraju będzie to rok obfitujący w wydarzenia polityczne – obywatele Litwy zdecydują, kto przez kolejną kadencję pełnił funkcję głowy państwa, kto będzie reprezentował interesy kraju w Parlamencie Europejskim.
W końcu kwietnia odbędzie się kanonizacja dwóch papieży – Jana XXIII i – tak bliskiego nam – Jana Pawła II. Natomiast w lipcu, razem z Wami, Drodzy Czytelnicy i Sympatycy naszego pisma, będziemy świętowali 20. rocznicę ukazania się pierwszego numeru „Tygodnika Wileńszczyzny”.
W roku 2014 mijają rocznice ważnych wydarzeń historycznych i kulturalnych, jubileusze zasłużonych osobistości. Przyjrzyjmy się zatem, komu i czemu poświęcono kolejnych 12 miesięcy, kiedy to będziemy mieli okazję do oddania hołdu wybitnym postaciom, uczczenia znaczących wydarzeń z przeszłości.
Rodzina – podstawowym dobrem
W 2014 roku mija 20 lat od ogłoszonego po raz pierwszy w 1994 roku Międzynarodowego Roku Rodziny, który uświadomił znaczenie rodziny dla rozwoju gospodarczego i społecznego. Dlatego też nadchodzący rok 2014 Organizacja Narodów Zjednoczonych znowu ogłosiła Rokiem Rodziny.
Wśród wiodących tematów przyszłorocznych obchodów znajdzie się walka z ubóstwem rodzin oraz ich marginalizacją społeczną, także problematyka związana z relacjami pomiędzy rodziną a pracą, staraniem o lepszą integrację społeczną i solidarność międzypokoleniową w rodzinie i społeczeństwie. W okresie między lutym i czerwcem 2014 r. planowane są spotkania ekspertów, poświęcone rozwojowi struktur rodzinnych, propagowaniu przyjaznej dla rodzin polityki ustawodawczej. Nad problematyką rodziny skupił się również Kościół. Przywódcy wszystkich konfesji chrześcijańskich, działających na Litwie, podpisali wspólne memorandum, którym ogłosili 2014 r. Rokiem Rodziny.
Ojciec litewskiej literatury
Na Litwie rok 2014 jest ogłoszony Rokiem Kristijonasa Donelaitisa (pol. Krystyn Donelajtis), uważanego za ojca literatury litewskiej. Dzieło życia poety – poemat „Metai”, czyli „Pory roku” – jest swoistą panoramą życia chłopów litewskich w Małej Litwie, regionie historycznym Prus Wschodnich. W roku 2014 mija 300. rocznica urodzin poety, który przyszedł na świat 1 stycznia 1714 roku. Według dr Aliny Kuzborskiej, adiunkt w Katedrze Filologii Germańskiej UWM w Olsztynie, Donelaitis był postacią nietuzinkową. Pochodził z litewskiej rodziny wolnych chłopów, studiował teologię na królewieckiej Albertynie, znał języki starożytne i nowożytne, grał na różnych instrumentach, zbudował dwa klawikordy, zajmował się optyką i ogrodnictwem. Jako pastor luterański troszczył się o swoją mieszaną parafię niemiecko-litewską w Tolminkiejmach (lit. Tolminkiemis, niem. Tolminkehmen), dla której kazania wygłaszał w obu językach. Wprawdzie pisał wiersze również po niemiecku (zachowały się trzy wiersze okolicznościowe Donelaitisa w języku niemieckim), jednakże to litewski był językiem jego ekspresji literackiej.
Sztuka dostępna dla wszystkich
Na Litwie zbliżający się rok będzie przebiegał pod hasłem Teatru, Święta Litewskiej Pieśni. Ogłaszając Rok Teatru, Sejm Litwy podkreślił jego wagę i znaczenie w wychowaniu kulturowej świadomości społeczeństwa. Litewski teatr, który przed dwoma dziesięcioleciami był pierwszym głosicielem niepodległości kraju, potrzebuje dzisiaj nowego impulsu. Rok Teatru przyczyni się do wystawienia więcej spektakli we wszystkich miastach Litwy, zachęci do rozwoju twórczych środowisk. Posłowie wyrazili też nadzieję, że Rok Teatru będzie sprzyjał rozwojowi dostępu sztuki scenicznej dla ludzi. W tym – stworzone zostaną warunki do odbioru przedstawień przez osoby wspierane socjalnie, emerytów, dzieci z Domów Dziecka.
Natomiast w czerwcu i lipcu odbędzie się tradycyjne Święto Pieśni Litewskiej, które jako dziedzictwo kulturowe Litwy, jest wniesione na listę UNESCO. W następnym roku mija 90 lat, odkąd Święto Pieśni po raz pierwszy rozbrzmiewało 23-25 sierpnia 1924 roku w Kownie. Udział w nim wzięło wówczas 86 chórów, zrzeszających około 3000 chórzystów.
Zatrważające dane o zdrowiu
Rok Zdrowia Dziecka jest niejako kontynuacją ogłoszonego w 2013 Roku Zdrowia. Autorzy tej inicjatywy podkreślają, że dane nt. zdrowia dzieci są niepokojące. W ciągu ostatnich 12 lat liczba dzieci do 17 roku życia zmniejszyła się o 36 proc. Statystyki zdrowotne wskazują na wciąż pogarszający się stan zdrowia dzieci. Wśród młodzieży i nastolatków pozostaje wysoki wskaźnik samobójstw. Według danych, 41 proc. uczniów ma problemy ze zdrowiem psychicznym, natomiast u 13 proc. występują zaburzenia psychiki.
Przeprowadzone badania wskazują, że zaledwie mniej niż połowa 11-15-latków jest aktywna przez 60 minut w ciągu doby. Czwarta część 15-letnich chłopców przynajmniej raz w tygodniu wypala papierosa, natomiast prawie połowa uczniów twierdzi, że co najmniej raz spróbowała palenia, a co dziesiąty uczeń pali codziennie.
Kolberg, Karski i św. Jan z Dukli
W Polsce 2014 r. patronują: Oskar Kolberg, Jan Karski i św. Jan z Dukli.
Oskar Kolberg – to wielki kompozytor, folklorysta, etnograf-artysta i naukowiec. W przyszłym roku przypada jubileusz 200-lecia jego urodzin. Oskar Kolberg zebrał i opracował 33 tomy monografii regionalnych i tematycznych, opublikował około 200 artykułów z zakresu etnografii, folklorystyki, językoznawstwa, muzykologii. Jego dorobek naukowo-badawczy dokumentuje kulturę ludową XIX wieku, a geografia badań obejmuje Polskę przedrozbiorową i obszary ludowych kultur Ukrainy, Białorusi, Litwy, Śląska, Słowian południowych, Łużyczan, Czechów i Słowaków.
Jan Karski jest bohaterem II wojny światowej. W przyszłym roku przypada setna rocznica urodzin tego człowieka, który „chciał zatrzymać Holocaust”. Jan Karski, pełniąc rolę emisariusza Polskiego Państwa Podziemnego, dostarczył w 1942 r. przywódcom i rządom państw alianckich udokumentowany raport o tragicznej sytuacji i planowej przez niemieckich okupantów eksterminacji Żydów. W raporcie znajdowała się także prezentacja Polskiego Państwa Podziemnego oraz jego unikatowego charakteru w skali okupowanej Europy.
Św. Jan z Dukli – to pustelnik i franciszkanin żyjący w XV w., który prowadził działalność duszpasterską i zasłynął z porywających kazań. W roku 2014 przypada 600. rocznica jego urodzin oraz 275. rocznica ustanowienia św. Jana z Dukli patronem Polski. Władze polskie doceniały jego walkę o prawdę, wierność Bożym przykazaniom oraz ofiarną miłość do Ojczyzny. Św. Jan z Dukli jest także patronem archidiecezji przemyskiej, Lwowa i rycerstwa polskiego. Patronuje również (od 2010 roku) Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej.
Ukłon w kierunku nauki
Senat RP przyjął uchwałę o ustanowieniu roku 2014 Rokiem Wielkiego Jubileuszu Uniwersytetu Jagiellońskiego, a przez to świętem całej nauki polskiej. W Nowym 2014 Roku uczelnia krakowska będzie obchodziła 650-lecie założenia. Uchwała – przyjęta jednomyślnie przez senatorów – podkreśla nie tylko zasługi założyciela uczelni – króla Kazimierza Wielkiego, który miał ambicję zostawić Rzeczpospolitą murowaną i oświeconą, ale również odnowicieli krakowskiej uczelni – króla Władysława II Jagiełły i królowej Jadwigi.
Nadchodzący rok został ogłoszony w Polsce także Rokiem Czytelnika. Organizacje zrzeszające bibliotekarzy, księgarzy, wydawców i drukarzy chcą w ten sposób uczcić 650 lat działań na rzecz książki. Sześć i pół wieku temu w Polsce pojawił się „stacjonariusz”, czyli osoba, która pełniła zarazem trzy funkcje: wydawcy, księgarza i bibliotekarza. Pod nadzorem uczelni organizował on wytwarzanie, udostępnianie i rozprowadzanie ksiąg, wówczas jeszcze rękopiśmiennych. Król Kazimierz Wielki wymienił stacjonariuszy w dokumencie z 12 maja 1364 r., w którym ustanawiał Studium Generale, czyli późniejszą Akademię Krakowską (obecnie Uniwersytet Jagielloński).
Teresa Worobiej
Na zdjęciu: zwrócić uwagę na zdrowy tryb życia dzieci i nastolatków – to jeden z celów Roku Rodziny.
Fot. archiwum
Rocznice:
24 marca – 220. rocznica insurekcji kościuszkowskiej
1 maja – 10. rocznica wstąpienia Litwy do Unii Europejskiej
12 maja – 650. rocznica założenia Uniwersytetu Jagiellońskiego
18 maja – 70. rocznica bitwy o Monte Cassino
28 lipca – 100. rocznica wybuchu I wojny światowej
1 sierpnia – 70. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego
24 sierpnia – 65. rocznica utworzenia NATO
1 września – 75. rocznica wybuchu II wojny światowej
8 września – 500. rocznica bitwy pod Orszą
19 października – 30. rocznica zabójstwa księdza Jerzego Popiełuszki
Spodziewane wydarzenia:
1 stycznia – Litwa przekaże Grecji prezydencję w Unii Europejskiej
1 stycznia – Łotwa wejdzie do strefy euro
27 kwietnia – Kanonizacja Jana Pawła II i Jana XXIII.
18 września – Szkockie referendum niepodległościowe
XXII Zimowe Igrzyska Olimpijskie (luty) i Paraolimpijskie
(marzec) w Soczi
XX Mistrzostwa Świata w piłce nożnej w Brazylii
(12 czerwca – 13 lipca)
Mistrzostwa Świata w piłce siatkowej mężczyzn w Polsce
(3 września – 21 września)
Mistrzostwa Świata w piłce siatkowej kobiet we Włoszech
Mistrzostwa Europy w pływaniu w Berlinie