Rok 2013 – Rokiem Zdrowotności
„W zdrowym ciele – zdrowy duch”
Sejm RL ogłosił rok 2013 Rokiem Zdrowotności. „To – doskonała okazja do krzewienia idei prozdrowotnych, informowania o zdrowym trybie życia, umacniania zdrowia społeczeństwa” – twierdzi minister zdrowia Vytenis Andriukaitis.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określa zdrowie jako pełny dobrostan fizyczny, psychiczny, społeczny, umysłowy, emocjonalny, a nie tylko jako brak choroby lub niedomagania. Postrzegamy zdrowie jako całość, na którą składają się sfery zależne jedna od drugiej. Zaledwie 10 proc. zdrowia człowieka określa opieka zdrowotna (medycyna), 40 proc. – tryb życia, 30 proc. – środowisko, 20 proc. – dziedziczność. Tak więc, o zdrowie powinniśmy dbać sami.
Zasady zdrowego trybu życia
„W zdrowym ciele – zdrowy duch” – powiedział niegdyś rzymski poeta Juwenalis. W prawdziwość tych słów nie wątpi nikt, kto dba o zdrowy tryb życia, komu ważne jest zdrowe odżywianie, aktywność fizyczna, wypoczynek i pozytywny nastrój.
Zdrowe odżywianie oparte jest na kilku zasadach. Są to: umiar, urozmaicenie, zbilansowanie. Należy więc spożywać urozmaicone pokarmy. Zmniejsza to prawdopodobieństwo niedoboru niektórych substancji w organizmie i wystąpienia wynikających z tego kłopotów zdrowotnych. Należy jednak przestrzegać normalnej masy ciała, która obliczana jest według wskaźnika masy ciała, tj. masę (wagę) ciała dzieli się przez wzrost w metrach podniesiony do kwadratu. Normalna waga ciała, to gdy wskaźnik jest w przedziale od 18,5 do 24,99.
Gdy masa ciała przekracza normalną, zwiększa się poziom cholesterolu we krwi, co przyczynia się do wczesnej arteriosklerozy (miażdżycy), zawału serca czy udaru mózgu. Zwiększa się też ryzyko zachorowania na cukrzycę, chorobę zwyrodnieniową stawów, kamicę żółciową i inne choroby. Należy więc spożywać jak najmniej tłuszczów, cukru, słodyczy, zaś możliwie najwięcej – produktów, w których skład wchodzą duże ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz błonnika (warzywa, owoce, produkty zbożowe).
Aktywność fizyczna
Ważną składową zdrowego trybu życia jest aktywność, gdyż to podstawa zdrowia. Według danych WHO, na świecie rośnie liczba osób pasywnych fizycznie. Z powodu braku aktywności fizycznej co roku umiera około 2 mln ludzi. Zaleca się, by osoby dorosłe były aktywne fizycznie przynajmniej 30 min. dziennie, a dzieci nie mniej niż godzinę. Należy podkreślić, że ludzie aktywni fizycznie są znacznie szczęśliwsi. Oprócz tego, podczas uprawiania sportu zmniejsza się ryzyko zachorowania na choroby serca i układu krążenia, cukrzycę, niektóre formy nowotworów.
Komfort emocjonalny
Ostatnio ludzie narażeni są na stres, odczuwają napięcie i niepokój, które z czasem wywołują dolegliwości fizyczne.
Zdrowie psychiczne – to komfort emocjonalny i duchowy, gdy człowiek czuje się pełnowartościowy, zdolny do pracy, umie nawiązywać i podtrzymywać dobre stosunki z innymi ludźmi, żyje zgodnie w rodzinie, potrafi pokonywać wynikające trudności. By zdrowie psychiczne było silne, zaleca się wypoczynek, nie zawracanie sobie zawczasu głowy ewentualnymi trudnościami, umiejętność podejmowania odpowiedzialności, odwaga w wykonywaniu trudnych zadań, radość z tego, co się ma (przyjaciół, bliskich, pożywienie itp.), znalezienie ulubionej działalności, stałe samodoskonalenie się. Nasz komfort emocjonalny i duchowy, zależy od nas samych i należałoby zrzec się przekonania, że powinni o to zadbać lekarze.
Programy prewencyjne
Na Litwie według czynników śmiertelności najczęstszą przyczyną zgonów są choroby serca i układu krążenia oraz choroby nowotworowe. W celu zmniejszenia zachorowalności na te choroby realizowane są programy prewencyjne wczesnego wykrywania raka szyjki macicy, raka prostaty, raka piersi, raka jelita grubego. Realizowane są też programy prewencji chorób serca i układu krążenia.
Program działań prewencyjnych ma na celu wczesne wykrycie zmian onkologicznych w szyjce macicy. Chorobę łatwiej wówczas leczyć. Aż 80 proc. kobiet, które zapadły na tę chorobę można by było wyleczyć, gdyby została ona wcześnie wykryta, a kobiety skierowane na leczenie. Programem tym objęte są kobiety w wieku od 25 do 60 lat.
Rak prostaty – najczęstsza choroba onkologiczna wśród mężczyzn. Zdaniem specjalistów, sprawdzenia profilaktyczne są konieczne, pacjent bowiem długo nie odczuwa żadnych objawów. Ten program prewencyjny obejmuje mężczyzn w wieku od 50 do 75 lat oraz mężczyzn w wieku od 45 lat, ojcowie lub bracia tych którzy chorowali na raka prostaty.
Profilaktyczne badania mammograficzne obejmują kobiety w wieku 50-69 lat. Mimo coraz doskonalszych metod diagnostycznych i sposobów leczenia rak piersi jest najczęstsza chorobą kobiet. Należy podkreślić, że wcześnie wykrytą chorobę można okiełznać – aż 95 proc. kobiet chorujących na raka piersi we wczesnym stadium można całkowicie wyleczyć.
Rak jelita grubego jest jedną z najczęstszych chorób onkologicznych na Litwie. Wcześnie wykryty, może zostać wyleczony. Niestety, pacjent przez długi czas nie odczuwa żadnych objawów, dlatego często wykrywa się raka jelita grubego już w IV stadium, którego nie da się całkowicie wyleczyć. Program skierowany jest do osób w wieku od 50 do 75 lat.
Jak wspomnieliśmy, najczęstszą przyczyną zgonów są choroby serca i układu krążenia. Choroby te na całym świecie związane są z niewłaściwym trybem życia: niezdrowym odżywianiem (pokarmy zawierają wiele tłuszczów, cholesterolu, soli), paleniem papierosów, zmniejszoną aktywnością fizyczną, nadwagą i nie leczonym zwiększonym ciśnieniem czy cukrzycą. Realizowany jest więc program działań prewencyjnych wśród osób zagrożonych chorobami serca i układu krążenia skierowany do mężczyzn w wieku 40-55 lat i kobiet w wieku 50-65 lat.
Uwaga od dzieciństwa
Z myślą o dalszej perspektywie przygotowano dokument strategiczny „Litwa 2030” mający na celu pobudzanie oraz jednoczenie idei i wysiłków, których realizacja zapewniłaby dobrobyt społeczeństwa, godność obywateli i bezpieczeństwo państwa. Został opracowany w oparciu o propozycje obywateli. Stwierdza się w nim, że zdrowie jest ważne dla dobrobytu zarówno poszczególnego człowieka, jak i społeczeństwa, dlatego ważne jest kształtowanie zdrowego trybu życia, jednoczenie wysiłków społeczeństwa i instytucji władzy w celu umacniania zdrowia publicznego: realizacji działań z zakresu prewencji spożycia alkoholu, tytoniu i narkotyków, zwiększanie świadomości społeczeństwa o korzyści zdrowego trybu życia.
Nawyki zdrowego trybu życia należy kształtować od najmłodszych lat i zwracać szczególną uwagę na prewencję chorób i zachowanie zdrowia.
Bądźcie więc zdrowi!
Rima Račkiene,
kierowniczka II Oddziału Medycyny Rodzinnej CPRW