Finał wielkiego przedsięwzięcia wydawniczego
Ludzie, którzy podjęli się tego trudu wydawniczego, są byłymi wilnianami, dobrze znającymi smak historii. Doskonale zdawali sobie sprawę z tego, że należy zachować pamięć o osobach, faktach, wydarzeniach, które wpisały się znacząco lub mniej znacząco w dzieje miasta. Pomysłodawcy i realizatorzy bezcennej bydgoskiej serii książek, które ukazały się w ramach „Biblioteki Wileńskich Rozmaitości”, zamieszkali po wojnie w miastach Polski, ale wszystko wskazuje na to, że tak naprawdę kochali lub nadal kochają tylko Wilno i Wileńszczyznę. Niezwykle cenną i znaczącą część „Biblioteki” stanowi „Wileński słownik biograficzny” pod redakcją Henryka Dubowika i Leszka Jana Malinowskiego. Pierwsze wydanie ukazało się w 2002 r., drugie - poszerzone o 1400 haseł - w 2008 r. Oba zostały oznaczone jako tom pierwszy „Encyklopedii Ziemi Wileńskiej”. Kolejne jej tomy opracował profesor z Olsztyna Mieczysław Jackiewicz. Są to: „Literatura”, „Sztuka”, „Architektura”, „Teatr i muzyka”, „Książka i prasa”, „Duchowieństwo i świątynie”, „Wojsko i żołnierze”, „Nauka i uczeni”. Osiem tomów - wynik tytanicznej pracy prof. M. Jackiewicza i zgodność z założeniem wydawców, że zadaniem tych książek jest „przekazanie przyszłym pokoleniom jak najwięcej wiedzy o ziemi ich ojców i dziadów, o wielkości i pięknie tego, co w ciągu wieków stworzyła Wileńszczyzna jako integralna część Rzeczypospolitej Obojga Narodów”.
Przed paroma tygodniami do Wilna dotarł suplement do „Wileńskiego słownika biograficznego” w opracowaniu Mieczysława Jackiewicza. Zamyka on „Encyklopedię Ziemi Wileńskiej” jako jej dziesiąty, ostatni, tom. Znalazły się w nim nieuwzględnione dotąd w „EZW” życiorysy znakomitych wilnian: duchownych, lekarzy, prawników, polityków, wojskowych itp. Ponadto, gdy biogramy w poprzednich wydaniach były zbyt krótkie, podano ich poszerzoną wersję. W słowie od Redakcji czytamy: „W wielokulturowym Wilnie mieszkali przedstawiciele różnych narodów: oprócz Polaków, którym oczywiście poświęciliśmy najwięcej miejsca, znaleźli się tutaj także Białorusini, Litwini, Rosjanie i Żydzi, zwłaszcza gdy ich twórczość literacka i działalność naukowa lub polityczna były związane z Wilnem lub badaniem dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dlatego m. in. zostały uwzględnione nazwiska wybitnych profesorów litewskiego Uniwersytetu Wileńskiego”.
Na ostatniej stronie okładki – portret nieżyjącego już Leszka Jana Malinowskiego, prezesa bydgoskiego Oddziału Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, wydawcy i redaktora 120 numerów „Wileńskich Rozmaitości” oraz 100 książek serii „Biblioteka Wileńskich Rozmaitości”. Natomiast na pierwszej stronie - portret śp. Jerzego Surwiły z okładki jego książki „To wszystko było, jest w Wilnie”. Chyba nieprzypadkowo wybrano takie rozwiązanie graficzne. Tytuł można uznać jako podsumowanie wieloletniej działalności wydawców oraz redaktorów, licznych współpracowników, dzięki którym powstała w Bydgoszczy „Encyklopedia Ziemi Wileńskiej”. Przecież to, co udało się im zgromadzić i opublikować w dziesięciu bezcennych tomach -„To wszystko było, jest w Wilnie”.
Halina Jotkiałło