Kino pamięci

Wizy ratujące życie

Kolejne spotkanie z cyklu „Kino pamięci”, zorganizowane przez pracowników Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku w osobach naczelnika Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN dra Waldemara Wilczewskiego i kierowniczki Referatu Edukacji Historycznej Ewy Rogalewskiej, odbyło się 24 października br. w Domu Kultury Polskiej w Wilnie i poświęcone zostało działalności na rzecz ratowania Żydów japońskiego konsula w Kownie w czasie II wojny światowej Chiune Sugihary.

Zaprezentowany został polski film dokumentalny „Wizy życia” w reżyserii Andrzeja Miłosza i Piotra Weycherta. Przed projekcją filmu zabierający głos dr Waldemar Wilczewski powiedział, że ten film dotyczy Wilna po wybuchu II wojny światowej i ukazuje działalność japońskiego konsula Sugihary, wystawiającego wizy dla Żydów w celu uratowania ich przed zagładą oraz ewakuacją z Wilna głównie ludności żydowskiej. Podkreślił, że ukazuje także mniej znany fragment działalności struktur podziemia polskiego, a mianowicie świetną działalność komórki legalizacyjnej, wyrabiającej podrobione dokumenty, a o której oddział białostocki IPN przygotowuje film. Z tymi dokumentami bez obawy, jak stwierdził Wilczewski, można było podróżować po okupowanej przez Niemców Europie.

Dzięki wizom, wystawionym przez Sugiharę, Żydzi, znajdujący się w Kownie i Wilnie, mogli wyjechać z Litwy. Ci, którzy nie wyjechali, skończyli w dołach ponarskich.

Film składa się głównie ze wspomnień Żydów, którzy dzięki wizom uniknęli zagłady, jak też członków komórki legalizacyjnej AK. O swych losach opowiadają Tony Morgeenstern, Mordechaj Tsauin, Aszer Gorfain, Bat Szewa-Hutner, Mathan Szlosberg. O działalności męża opowiada żona Sugihary, która pomagała mu w wypisywaniu wiz ręcznie.

Stefan Dzierżak i Janina Kruk-Szczerba dzielą się wspomnieniami o swej pracy w komórce legalizacyjnej. Rozmówcy nie pomijają faktu zaangażowania w pomoc dla Żydów pracowników placówki wywiadu polskiego w Wilnie kpt. Alfonsa Jakubiańca i por. Leszka Daszkiewicza oraz sprawującego pieczę nad nimi szefa Ekspozytury II Oddziału Sztabu Naczelnego Wodza mjr. dypl. Michała Rybikowskiego. Współpracując z konsulem japońskim, wystawili niemałą liczbę wiz dla Żydów.

Po otrzymaniu wiz Żydzi docierali koleją transsyberyjską do Władywostoku, stąd statkami płynęli do Japonii, a następnie do innych krajów, m.in. USA, Palestyny. Liczba osób uratowanych przez Sugiharę jest sporna i szacuje się ją od 2139 do 10 000.

Nie sposób nie wspomnieć o tym, że na ścianie budynku dawnego konsulatu japońskiego w Kownie przy ul. Vaiżganto 30 w 1994 r. umieszczono tablicę pamiątkową z informacją w językach litewskim i angielskim, że w tym domu w latach 1939-1940 znajdował się japoński konsulat, w którym Sugihara ratował Żydów.

Jan Lewicki

<<<Wstecz