„Panuje dość pozytywna opinia o Polsce i Polakach“
Jak nas piszą, tak nas widzą?..
Przeciętny obywatel Litwy nie ma ujemnego nastawienia wobec Polski czy Polaków, a negatywny wizerunek Polaka w społeczeństwie kształtują elity polityczne oraz prasa litewska – podstawowe źródło informacji i wiedzy o Polsce i Polakach mieszkających zarówno w Macierzy jak i na Litwie – podkreślił w rozmowie z „Tygodnikiem” prof. dr Bogusław Grużewski (na zdjęciu), dyrektor Instytutu Badań Społecznych i Pracy, który kierował badaniami opinii publicznej dotyczącymi wizerunku Polaków na Litwie i wizerunku Polski w społeczeństwie litewskim.
Celem badań, przeprowadzonych przez Litewski Ośrodek Badań Społecznych (LOBS) na zamówienie Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Wilnie, było ustalenie dystansu społecznego pomiędzy różnymi grupami narodowymi na Litwie, rozpoznanie poglądu mieszkańców Litwy na temat Polski i osób narodowości polskiej oraz rozpoznanie stopnia zainteresowania Litwinów Polską, jej polityką, kulturą, kontaktami z nią.
Według prof. Bogusława Grużewskiego, w kontekście obecnej rzeczywistości badanie w konwencjach ilościowej i jakościowej odkryło, że napięcia polsko-litewskie nie mają w społeczeństwie litewskim głębszego podłoża.
– Badanie jakościowe zostało przeprowadzone poprzez ankietowanie ekspertów, reprezentujących lokalną społeczność polską. Tymczasem w sondażu ilościowym wzięli udział reprezentanci różnych grup społecznych całego kraju. Tak więc uzyskana analiza jest bardzo obiektywna. Co mnie zaskoczyło pozytywnie, że nastawienie wobec Polski i Polaków jest raczej dodatnie. Prawie 60 proc. zapytanych nigdy nie miało bezpośrednich kontaktów z Polską, czy Polakami, a za podstawowe źródło informacji o Polsce i Polakach służą im mass media w języku litewskim – podkreśla prof. Grużewski. – A te, jak wiadomo, nie bardzo sprzyjają Polakom – udokładnia nasz rozmówca.
Najlepszym tego świadectwem są chociażby tytuły artykułów prasowych, opublikowanych tuż po prezentacji niniejszego raportu wizerunkowego na Uniwersytecie Wileńskim. W dość wybiórczy sposób przedstawiły one poszczególne elementy odpowiedzi, zwłaszcza w skali pomiaru dystansu społecznego, określającej stosunek jednej grupy społecznej do innej.
Z tej części raportu, m.in., wynika, że 13 proc. badanych nie życzy sobie mieć Polaka za sąsiada, 11 proc. nie chce pracować wspólnie z Polakiem, zaś ponad 25 proc. badanych nie chciałoby, aby ich dziecko poślubiło Polaka.
Jednak, jak z satysfakcją odnotowuje prof. Grużewski, publikacje, oparte na faktach wyrwanych z ogólnej treści analizy, zostały przyjęte przez znaczną część internautów, jako te, które szkodzą wizerunkowi Litwy na całym świecie, prowokują i wzniecają nietolerancję.
Nie tylko shopping
W przekonaniu współautora i kierownika badań, bardzo ważne odpowiedzi respondentów padły na pytanie, jak oceniają Polskę na płaszczyźnie osiągnięć gospodarczych.
– Polska dla Litwinów jest krajem o wysokim wzroście gospodarczym. 74 proc. badanych powiedziało, że Polska jest dla Litwy ważnym partnerem na arenie międzynarodowej. Aż 59 proc. podkreśliło, że szczególnie ważna jest współpraca Litwy z Polską w dziedzinie energetyki – podsumowuje prof. Bogusław Grużewski.
Dla Litwinów Polska, to nie tylko kraj tanich zakupów (ok. 21 proc. respondentom Polska kojarzy się właśnie z robieniem zakupów), ale też kraj wysokiej demokracji, gdzie dominuje i jest w poszanowaniu wolne słowo (50 proc.)
Choć z odpowiedzi wynika, że Polska jest postrzegana jako kraj, gdzie ciągle jeszcze istnieje wysoki poziom korupcji, nietolerancji do obcokrajowców, to jednak badani najczęściej przypisywali Polakom raczej dodatnie cechy: religijni (73 proc.), przedsiębiorczy (66 proc.), wykształceni (62 proc.), nowocześni (61 proc.), pracowici (54 proc.), weseli (57 proc.). Według prof. Grużewskiego, ocena „litewska” jest bardzo zbliżona do tej charakterystyki, jaką wydają sobie sami Polacy.
– Z porównań charakterystycznych cech Litwinów i Polaków można wysnuć wniosek, iż obywatele Litwy nawet bardziej pozytywnie oceniają Polaków, niż siebie. Na przykład, 22 proc. badanych wskazała na brak odpowiedzialności, podczas, gdy Polakom przypisało tę cechę 15 proc. zapytanych. A wśród cech negatywnych obywatele Litwy przypisywali Polakom m.in. nieżyczliwość (23 proc.), nieszczerość (23 proc.) – podaje Grużewski.
Konstruktywnie, bez emocji
Tymczasem badania jakościowe, z udziałem ekspertów – przedstawicieli mniejszości polskiej na Litwie – wyraźnie sprecyzowały najważniejsze problemy, które powodują napięcia w relacjach z Litwinami.
– Najbardziej bolące problemy to – szkolnictwo, pisownia nazwisk, nazw miejscowości i ulic na terenach zamieszkałych przez Polaków na Wileńszczyźnie, zwrot ziemi, rugowanie Polaków z życia politycznego kraju, na przykład poprzez wprowadzenie zmian w podział regionów wyborczych. Cieszy, że mimo to, iż w odpowiedziach padały stwierdzenia o braku poszanowania i zrozumienia potrzeb mniejszości polskiej, także wrogości, było w nich więcej konstruktywności, niż urazy – podkreśla prof. Grużewski. Odpowiedzialnością za te napięcia, jak również pogorszenie się stosunków pomiędzy Litwą a Polską respondenci obarczyli elity polityczne, które są zainteresowane zwiększeniem litewskich wpływów na terenach zwarcie zamieszkałych przez społeczność polską, lecz nie harmonijnym rozwiązywaniem jej problemów.
Według prof. Grużewskiego, badania, których organizatorem był ambasador RP na Litwie Janusz Skolimowski, a pomysłodawcą i realizatorem radca minister Ambasady Ewa Figel, pomogą wyciągnąć wiele korzystnych wniosków, pomocnych w lepszym zrozumieniu wzajemnych relacji, a być może również w rozwiązaniu nagromadzonych problemów.
Irena Mikulewicz
Autorami raportu są: dyrektor Instytutu Badań Społecznych i Pracy LOBS prof. dr Bogusław Grużewski, starszy pracownik naukowy tego Instytutu docent dr Laima Okunevičiute-Neverauskiene, starszy pracownik naukowy Instytutu Badań Etnicznych LOBS dr Vilana Pilinkaite-Sotirovič. Ankietowania przeprowadziła Grupa Analiz Rynkowych i Badań „RAIT”.
Badania socjologiczne przeprowadzono w dniach 23 stycznia-20 lutego br., a wzięło w nich udział 1009 mieszkańców Litwy w wieku 15-74 lat. Sondaż ankietowy został przeprowadzony sposobem bezpośredniego wywiadu, z zastosowaniem przygotowanego kwestionariusza. Jego wyniki odzwierciedlają opinie mieszkańców Litwy in corpore, jak również podział według wieku, płci, miejsca zamieszkania, wykształcenia i uposażenia. Sondaż zrealizowano sposobem Omnibusu, zaś błąd w wynikach nie przekracza 3,2 proc.
W badaniach jakościowych wzięło udział 30 ekspertów narodowości polskiej.