Wystawa poświęcona słynnemu rodowi magnackiemu
Symboliczny powrót Sapiehów na Litwę
Politycy, wodzowie, mecenasi sztuki, kolekcjonerzy – Sapiehowie. Magnacki ród, który blisko 400 lat działał na arenie historii Rzeczypospolitej Obojga Narodów. O dziedzictwie, jakie pozostawiła po sobie ta dynastia, opowiada wystawa „Krzyże znaczą cnotę, a Strzała – zwycięstwo... Sapiehowie – mężowie stanu, mecenasi sztuki i kolekcjonerzy” otwarta niedawno w Wileńskiej Galerii Obrazów (ul.Wielka 4).
Prezentowanych jest ponad 330 eksponatów pochodzących z 18 polskich i litewskich instytucji kultury. Są to m.in. unikatowe dokumenty, książki, dzieła malarskie i graficzne, militaria, wyroby złotnicze, pamiątki rodzinne, należące do rodu Sapiehów, który blisko 400 lat dominował w życiu politycznym i kulturalnym WKL.
„Na Litwie jest to chyba pierwsza taka wystawa, poświęcona jednemu z najsłynniejszych rodów, przez co jest wyjątkowa” – powiedział Vydas Dolinskas, dyrektor Muzeum Narodowego-Pałacu Wileńskich Książąt Litewskich, zaznaczając, że w Europie ostatnio są bardzo popularne wystawy poświęcone dynastiom władców, magnatów.
Historia kraju – historią rodu
Dziedzictwo, które pozostawili po sobie Sapiehowie, jest przedstawione na wileńskiej wystawie w kilku aspektach. Szczególną uwagę poświęca się wkładowi, jaki wnieśli Sapiehowie w rozwój państwowości Litwy. W tej działalności szczególnie wyróżnił się Leon Sapieha, który, jak zaznaczył Dolinskas, jest nierozerwalnie powiązany z historią państwowości litewskiej, gdyż zredagował i wydał III Statut Litewski, uprawomacniający podstawy państwowości WKL. Na wystawie można obejrzeć pierwsze wydanie statutu w języku staroruskim (1588 r.) oraz późniejsze tłumaczenia na język polski i łacinę.
Członkowie rodu odegrali istotną rolę w polityce Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Przez cztery stulecia 51 Sapiehów piastowało centralne urzędy świeckie, 30 z nich zasiadało w Senacie, 11 było kanclerzami i podkanclerzymi, 3 osiągnęło godność biskupią. Historię rodu Sapiehów ukazuje ekspozycja 72 portretów, która jest po raz pierwszy prezentowana na Litwie. Unikatowe płótna przywieziono z Krakowa.
Sapiehowie do historii przeszli nie tylko jako politycy i wodzowie. Także jako wybitni mecenasi i kolekcjonerzy, fundatorzy kościołów, budowniczowie zamków i pałaców, wnosząc znaczący wkład w rozwój kultury i sztuki kraju. W poszczególnych salach prezentowane są kolekcje dzieł sztuki o charakterze sakralnym i świeckim. Obejrzeć można m.in. unikatowy Ewangeliarz Sapiehów oraz obrazy MB Sapieżyńskiej – Kadeńskiej i Świętomichalskiej. Sapiehowie, jako jedni z niewielu z magnatów europejskich, posiadali obrazy Matki Boskiej uwieńczone koroną papieską. Ciekawym eksponatem jest też głownia szabli wodza Turków Kara Mustafy spod Wiednia. Na wystawie przedstawiono także zabytki pochodzące ze zbiorów bibliotecznych Sapiehów: książki, dokumenty, grafiki. Biblioteka Akademii Nauk Litwy im. Wróblewskich udostępniła m.in. rękopis (kazania) spisany na zamówienie Sapiehów w 1476 r. i uważany za najstarszą książkę rodu.
Sapiehowie – wspólnym dziedzictwem
Patronat honorowy nad wystawą objął senior rodu Sapiehów – książę Michał Sapieha, na stałe mieszkający w Belgii. Na otwarcie wystawy w Wilnie przybył ze swoją żoną i synem. Jest to pierwsza wizyta na Litwie ponad 80-letniego seniora rodu Sapiehów. „Przed ponad półtora wieku Sapiehowie przenieśli się do ówczesnej Galicji zmuszeni do opuszczenia rodzinnej ziemi. Dzisiaj dzięki wileńskiej wystawie powracają do niej symbolicznie. Jestem wzruszony będąc tego świadkiem” – podczas otwarcia ekspozycji powiedział Michał Sapieha. Zaznaczył, że wspólna przeszłość i dziedzictwo kulturowe Polski i Litwy jest wielką wartością w zjednoczonej Europie.
„Cieszę się ogromnie, iż jednym z elementów łączących oba bliskie mi kraje jest ród Sapiehów” – stwierdził.
Pomysł zorganizowania wystawy poświęconej rodowi Sapiehów należy do kierownictwa Zamku Królewskiego na Wawelu. To tutaj znajduje się największa kolekcja dziedzictwa kulturowego rodu Sapiehów, którą udało się zgromadzić również dzięki współpracy z seniorem rodu, księciem Michałem Sapiehą. Pierwsza odsłona wystawy pt. „Sapiehowie, kolekcjonerzy i mecenasi” odbyła się na Wawelu i była prezentowana w ciągu ostatnich miesięcy ub. roku. Odwiedziło ją blisko 26 tys. osób. Jak zaznaczył Jerzy Petrus, wicedyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu, ideę zorganizowania wystawy trudno byłoby uznać za spełnioną, gdyby nie miała ona swej premiery również w Wilnie, „w mieście tak wiele Sapiehom zawdzięczającym”. „Zarówno poprzednie pokazy, jak i wystawa sapieżyńska mają na celu przypomnienie wspólnego dziedzictwa kulturalnego i politycznego, z którego dumni mogą być, i powinni być i Polacy, i Litwini” – powiedział Petrus podczas otwarcia ekspozycji w Wilnie.
Bogaty program kulturalny
Ekspozycji towarzyszy bogaty program edukacyjny i kulturalny. By zaintrygować odwiedzających i pokazać, że muzeum to nie tylko budynek, ale przede wszystkim dynamiczna przestrzeń kultury, organizatorzy wystawy zapraszają wszystkich na cykl wieczorów tematycznych poświęconych Sapiehom. Będą się odbywały co tydzień (w okresie trwania wystawy) w Wileńskiej Galerii Obrazów (ul. Wielka 4). O działalności politycznej, dziedzictwie kulturowym Sapiehów będą dyskutowali znani historycy, naukowcy, politycy, kulturolodzy. Wejście bezpłatne.
Dla szkół, grup zorganizowanych jest przygotowany również szeroki program edukacyjny. Więcej informacji na temat wystawy i towarzyszących jej imprez można zasięgnąć pod numerem tel. 262 00 07 (Informacyjne Centrum Wystawy).
Głównymi organizatorami międzynarodowej wystawy są Zamek Królewski na Wawelu i Muzeum Narodowe-Pałac Wileńskich Książąt Litewskich.
Wystawa będzie czynna do 20 maja.
Iwona Klimaszewska