Wspólny projekt placówek polskich, rosyjskich i litewskich
„Czytające szkoły – Czesław Miłosz 2011/2012”
W budynku dawnego Gimnazjum im. Zygmunta Augusta, w którym niegdyś uczył się Czesław Miłosz (obecnie Wileńskie Kolegium Technologii i Projektowania), na początku grudnia odbyło się pierwsze działanie powołanego wiosną Forum Kultur Litwy – konferencja dla uczestników projektu „Czytające szkoły – Czesław Miłosz 2011/2012”. Projekt połączył uczniów i nauczycieli szkół polskich, litewskich i rosyjskich we wspólnej twórczej pracy zgłębiając spuściznę literacką polskiego poety rodem z Litwy.
Według koordynatorki projektu, Anny Pilarczyk-Palaitis z Fundacji Małego Księcia, Forum Kultur, nieformalne zrzeszenie, w którego skład wchodzą, m. in., poloniści z Litewskiego Uniwersytetu Edukologicznego oraz Uniwersytetu Wileńskiego, przedstawiciele szkół (do tej organizacji wchodzą przedstawiciele założonego niedawno Stowarzyszenia Polonistów) i instytucji kulturalnych, powstało z zaniepokojenia wzajemnym niezrozumieniem, narastającymi stereotypami i brakiem konstruktywnego dialogu publicznego pomiędzy współobywatelami, należącymi do różnych narodów zamieszkujących Litwę.
Pomysłodawcą projektu „ Czytające szkoły” jest Fundacja Małego Księcia, zaś partnerami, obok Forum Kultur Litwy – Ministerstwo Oświaty i Nauki RL, Instytut Polski w Wilnie oraz Litewskie Centrum Informowania Uczniów i Twórczości Technicznej – organizator szkolnych olimpiad.
Miłosz – produkt wielokulturowości
- Idea założenia Forum Kultur Litwy zrodziła się, aby pokazać naszej młodzieży wartość wielokulturowości. Ważne, żeby miała otwarte umysły, mogła swobodnie się rozwijać i była jeszcze bardziej twórcza – mówiła Anna Pilarczyk-Palaitis. – Pomyśleliśmy, że właśnie Czesław Miłosz, twórca ciągle jeszcze mało lub niedostatecznie znany na Litwie, będzie przykładem człowieka, łączącego w sobie wiele kultur jednocześnie. Jest najlepszym produktem wielokulturowości... Mamy nadzieję, iż ten projekt pokaże, że można być równym, będąc różnym – konkludowała.
A więc zapoznawanie się i zgłębianie twórczości noblisty, którego 100. rocznicę urodzin poprzez udział w ciekawych przedsięwzięciach świętowaliśmy przez cały ubiegły rok, stało się zasadniczym celem projektu skierowanego do uczniów klas 9-12 wszystkich chętnych udziału w nim szkół na Litwie. Do projektu zgłosiło się ponad 200 uczniów z 35 szkół. A wśród nich są, m.in., wileńskie Gimnazjum Jana Pawła II i Szkoła Średnia im. Wł. Syrokomli, polskie szkoły średnie z Awiżeń, Zujun i Podbrzezia w rejonie wileńskim.
Chęć udziału wyraziły także szkoły litewskie, których programy nauczania dotychczas w należytym zakresie nie uwzględniały twórczości Miłosza. Natomiast dla młodych przedstawicieli szkół rosyjskich dopiero współuczestnictwo w tej inicjatywie otworzyło perspektywę poznawania twórczości polskiego noblisty, urodzonego na litewskiej Laudzie.
Wychowanie przez czytanie
Wartością dodaną projektu, polegającego na opracowywaniu przez szkoły partnerskie wspólnej lektury i kreatywnym aranżowaniu rozmaitych zadań dotyczących jej treści, jest czytanie, które Fundacja Małego Księcia propaguje również poprzez projekt „Biblioteka w plecaku”.
Zadaniem dla uczniów może być, np.: stworzenie przestrzennej mapy tematów poruszanych w książce, stworzenie plakatu promującego książkę, sfilmowanie fragmentu, zrobienie audycji radiowej czy zorganizowanie konkursu recytatorskiego. Zgodnie z założeniem pomysłodawców projektu, ważnym jest, aby grupy uczniów z poszczególnych szkół w ustalonym terminie spotykały się na wspólnych wykładach i seminariach, prezentowały sobie wyniki zrealizowanych zadań.
Podstawowym wymogiem projektu „Czytające szkoły – Czesław Miłosz 2011/2012” jest współpraca szkół z różnymi językami wykładowymi. Według Anny Pilarczyk-Palaitis, ma to pozwolić poznać się młodzieży, przezwyciężyć uprzedzenia, pokazać mnogość możliwości interpretowania literatury, rozmaitość poglądów i punktów widzenia.
Owocem pracy młodzieży będą stworzone eseje na temat spuścizny literackiej Czesława Miłosza, fotografie, spotkania ze znanymi miłoszologami, gry planszowe i wiele innych ciekawych inicjatyw.
Podsumowaniem wszystkich przedsięwzięć, w ramach projektu, będzie uroczyste spotkanie wszystkich uczestników 30 czerwca, w dniu urodzin poety. Koordynatorzy projektu nie zaprzeczają, iż istnieje możliwość, aby zainteresowane dosyć nietypową formułą poznawania szkoły mogły kontynuować działalność również w przyszłości. Tym bardziej, że, jak zaznaczyła dr Halina Turkiewicz, doc. Katedry Filologii Polskiej i Dydaktyki na Litewskim Uniwersytecie Edukologicznym, osobowość i głęboka, bogata twórczość poety, jak najbardziej na to pozwala.
Intelektualna prowokacja
Podczas pierwszego forum, poprzedzającego ciekawe inicjatywy młodzieży, zgromadzeni wysłuchali m.in. wykładów historyka kultury dra Dariusa Kuolysa oraz dr Teresy Daleckiej, obejrzeli spektakl muzyczny oparty na literaturze noblisty w wykonaniu aktorki Dali Michelevičiute, zobaczyli najnowszy film Vytautasa Damaševičiusa o Miłoszu pt.: „Przyjaciel. Historia jednego wiersza Czesława Miłosza” oraz filmy brata poety, Andrzeja Miłosza „Wilno Miłosza” i „Powroty”.
Zdaniem dra Kuolysa, Czesław Miłosz jest poważną prowokacją intelektualną, która zmusza do tego, aby zastanowić się nad swoją tożsamością, przekonaniami, pomaga stworzyć wizję Wilna, miasta przynależącego do wielu kultur i narodów.
Spostrzeżeniami na temat twórczej inicjatywy, próbującej zbudować pomosty pomiędzy młodzieżą szkolną, podzieliła się dr Halina Turkiewicz. Natomiast przewodnicząca Zrzeszenia Polonistów Danuta Szejnicka, nauczycielka języka polskiego, ekspertka z Gimnazjum Jana Pawła II, członkini Rady zrzeszenia, Danuta Korkus, polonistka ekspertka ze Szkoły Średniej Władysława Syrokomli w Wilnie oraz Dainora Eigminiene, lituanistka ekspertka z Gimnazjum św. Krzysztofa w Wilnie podczas konferencji prasowej, opowiedziały o zaplanowanych przez uczniów rozwiązaniach i poszukiwaniach twórczych.
Twórcze przełamywanie stereotypów
Zdaniem Danuty Szejnickiej, dyskusje osób dorosłych w mediach na tematy polsko-litewskie często odbijają się na kształtowaniu światopoglądu i ogólnych nastrojach dzieci i młodzieży.
- Podobne inicjatywy są korzystne dla młodzieży również z tego względu, że pomagają złamać powszechne stereotypy, dotyczące na przykład tego, że uczniowie z polskich szkół mają kłopoty z poprawnością, wysławiając się po litewsku lub rozmawiają z akcentem. To jest naturalne, bo ten język jest dla nich obcy. Przecież nikogo nie zaskakuje, jeśli z akcentem po litewsku mówi Rosjanin, Łotysz czy Anglik... – stwierdza Danuta Szejnicka.
Żeby ciekawiej zaaranżować zajęcia w grupie, pani Szejnicka zaprosiła do udziału koleżankę z pracy, lituanistkę Irenę Baltakiene. Młodzież z Gimnazjum JPII oraz ich partnerzy z Gimnazjum Motiejusa Gustaitisa w Lazdijai oraz rosyjskiej Szkoły Sredniej „Ateities“ w Wilnie – czytają „Dolinę Issy“ w dwóch językach: po polsku i po litewsku, z czego, jak podkreśla nauczycielka, wynika naprawdę interesująca dyskusja. Jaki będzie końcowy produkt tej grupy?.. Kreatywności ani pomysłów młodzieży nie brakuje. Być może będzie to czasopismo „Śladami Doliny Issy“, może zgaduj- zgadula o rozpoznawaniu ptaków, według wydawanych przez nie odgłosów, herbarium, a może instrukcija, jak rozpoznać diabła?..
– Musimy brać udział w projektach wielokulturowych, żeby w społeczeństwie litewskim przełamać stereotyp zacofanego i pasywnego Polaka, jaki nam próbują narzucić – podkreśla Danuta Korkus.
Młodzież z „Syrokomlówki” swoich projektowych partnerów poznała podczas uroczystej konferencji. Według polonistki Danuty Korkus, praca w grupie na dobre się rozpocznie, gdy młodzi poczują atmosferę projektu, lepiej zapoznają się z rówieśnikami z Elektren i Wilna. Uczniowie ze szkoły Wł. Syrokomli mają nadzieję, że dzięki udziałowi w projekcie dowiedzą się jeszcze więcej o twórczości Czesława Miłosza, bardziej ją polubią. Muzycznie uzdolnione dziewczyny i chłopaki z wileńskiej szkoły nie negują, iż słowa poety przełożą na piękne utwory śpiewane. Bo w tym projekcie każdy pomysł się liczy.
Irena Mikulewicz
Na zdjęciu: młodzież z wileńskiej „Syrokomlówki” wraz z polonistką Danutą Korkus podczas konferencji inaugurującej początek projektu.
Fot. autorka