2011 – Rok Marii Skłodowskiej-Curie
Kobieta i nauka
Dorobek kobiet naukowców w dziedzinie nauk ścisłych oraz bariery, nie pozwalające im w pełni uczestniczyć w działalności naukowej, były głównym tematem konferencji, jaka się odbyła w ubiegłym tygodniu w Wilnie.
Międzynarodowa konferencja naukowa „Nauka, innowacje i kobiety” została poświęcona obchodom Roku Marii Skłodowskiej-Curie z okazji 100. rocznicy przyznania jej drugiej Nagrody Nobla. Celem obrad było zwrócenie uwagi społeczeństwa na wkład kobiet w dziedzinie nauk ścisłych, gdyż z powodu historycznie ukształtowanych uwarunkowań społecznych płeć piękna o wiele później „weszła” do dziedziny nauk fizycznych, dlatego jej dorobek nie jest jeszcze wystarczająco doceniony.
W obradach udział wzięli naukowcy z 9 krajów świata. Polskę reprezentowało dwóch naukowców: prof. fizyki Aleksandra Leliwa-Kopystyńska (Uniwersytet Warszawski) opowiedziała o wkładzie Marii Skłodowskiej-Curie, pierwszej kobiety profesor na Sorbonie, do nauki światowej, a prof. chemii Elżbieta Czerwosz (Instytut Tele- i Radiotechniczny) – o udziale kobiet w projektach wyższych technologii.
Wiceprzewodnicząca Sejmu RL Virginija Baltraitiene zaznaczyła, że jeszcze w roku 2004 w Brukseli zostało przedstawione sprawozdanie badań europejskich, w którym stwierdzono, że mężczyznom jest trzy razy łatwiej osiągnąć wysokie stanowiska akademickie niż kobietom. „Dzisiaj dobiega końca rok 2011 i chyba możemy śmiało twierdzić, że niewiele się zmieniło, szczególnie w krajach bałtyckich i na Litwie” – powiedziała posłanka. Jej zdaniem, kobietom, szczególnie tym, które mają rodziny, trudno pogodzić obowiązki rodzinne i zawodowe, dlatego rzadziej robią karierę niż mężczyźni. Dodała też, że dzisiaj w naszym kraju nie ma ani jednej kobiety na stanowisku rektora państwowych uczelni.
Statystyką na temat udziału kobiet w dziedzinie nauki sypnął dyrektor Departamentu Studiów, Nauki i Technologii przy Ministerstwie Oświaty i Nauki, dr Albertas Žalys. Stwierdził, że według oficjalnych danych Litwa przoduje w Europie pod względem udziału kobiet w środowisku naukowym, co, jego zdaniem, świadczy o ich aktywności. „Natomiast według liczby kobiet na stanowiskach kierowniczych: administracyjnych i akademickich, nasz kraj wygląda o wiele gorzej, tylko kilka ich procent zajmuje te, wymienione przeze mnie, pozycje” – powiedział Žalys. Cieszy natomiast go fakt, że w ciągu ostatnich lat zwiększyła się w naszym kraju liczba kobiet posiadających miano profesora (z 11 do 17 proc.). Przypomniał, że Litwa, jak i cała Unia Europejska, zobowiązała się do zwiększania liczby kobiet pełniących wysokie obowiązki naukowe.
Bo jak się okazuje, obecnie wśród 140 członków Litewskiej Akademii Nauk (LMA), kobiet jest tylko sześć. „Ta sytuacja może się zmienić, gdyż Sejm w maju br. potwierdził nową redakcję statutu LMA. Dzięki kilku zmianom w statucie pojawiło się 29 nowych miejsc w akademii i sądzę, że część tych miejsc zajmą litewskie panie naukowcy” – powiedział prezydent LMA, Valdemaras Razumas. Ta instytucja przed kilku laty rozpoczęła realizację projektu, finansowanego przez fundusze europejskie, którego celem jest rozwiązywanie problemów kwestii płci, szczególnie w dziedzinie nauk ścisłych i technologicznych, gdzie zwykle prym wiodą mężczyźni. W ramach tego projektu przewidziano m.in. środki dla zachęcenia kobiet do aktywnej działalności naukowej po urlopie macierzyńskim.
W ramach konferencji odbył się pokaz najnowszego filmu dokumentalnego o Marii Skłodowskiej-Curie pt. „Maria Curie: druga strona legendy” oraz spotkanie z jego reżyserem Michelem Vuillermet (Francja). Autor na podstawie autobiografii, notatek oraz listów najsłynniejszej polskiej wynalazczyni przedstawił jej sylwetkę kobiety i naukowca. (Na tegorocznym festiwalu filmowym o tematyce naukowej „Pariscience” ten film zdobył nagrodę za oryginalny scenariusz).
Jak przyznała doc. dr Dalia Šatkovskiene z Instytutu Fizyki Teoretycznej i Astronomii UW, jedna z organizatorek konferencji, właśnie postać Marii Skłodowskiej-Curie zainspirowała ją do zainteresowania się fizyką.
10 grudnia 1911 roku Maria Skłodowska-Curie otrzymała drugą Nagrodę Nobla, w dziedzinie chemii, za odkrycie radu i polonu (nazwała go na cześć swego kraju) oraz za badania nad radem. (Pierwszą nagrodę, w dziedzinie fizyki, otrzymała w 1903 roku wraz z mężem Piotrem Curie i Henrim Becquerelem za prace nad promieniotwórczością).
Iwona Klimaszewska
Na zdjęciu: konferencja poświęcona obchodom Roku Marii Skłodowskiej-Curie, była dobrą okazją do dyskusji o roli kobiety w nauce.
Fot. autorka