Wybitny rzeźbiarz uwiecznił Jerzego Surwiłę

Wizerunek godny zasług

Zbliżająca się druga rocznica, odkąd nie ma z nami Jerzego Surwiły, zbiegła się ze szczególnym wydarzeniem. Na nagrobku rodzinnym, gdzie spoczywa również syn Ziemi Wileńskiej, działacz społeczny, pisarz, badacz dziejów Wilna Jerzy Surwiło, umocowano płaskorzeźbę portretową uwieczniającą naszego Kolegę dziennikarza i wspaniałego Polaka wileńskiego. Autorem tej pracy, wykonanej z sercem, jest wybitny rzeźbiarz Polski, konserwator, pedagog, prof. Warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych Adam Roman.

Mistrz dłuta, który w maju bieżącego roku ukończył 95 lat, ma w swym dorobku twórczym wiele znakomitych dzieł wykutych w kamieniu i brązie, które upiększają stare kamienice Warszawy. Ma w swym dorobku wizerunki wybitnych ludzi, aktorów sceny polskiej, a także znaną monumentalną rzeźbę „Sztafeta”, ustawioną jeszcze w roku 1955 przed ówczesną południową bramą dopiero zbudowanego stołecznego Stadionu Dziesięciolecia.

Znajomość prof. Adama Romana z Jerzym Surwiłą oraz jego żoną Haliną Jotkiałło sięga ponad ćwierćwiecza. Na prośbę niezastąpionego obrońcy starych nekropolii Warszawy i Wilna Jerzego Waldorffa, który był prezesem prężnie już wtedy działającego Społecznego Komitetu Opieki nad Starymi Powązkami, Adam Roman jako współzałożyciel tego Komitetu przyjechał wraz z historykiem sztuki dr Tadeuszem Rudkowskim do Wilna. Spacery po Starej Rossie razem z Jerzym i Haliną, znajomość przez wilnian tematu, szczere ubolewanie, że historyczny cmentarz, gdzie spoczywają wybitni Polacy, wilnianie, ginie przez czas i wandali, zjednało ludzi żyjących tą samą pasją- uratowaniem prawdy historycznej od zapomnienia. Właśnie po tej wizycie wybitnego rzeźbiarza warszawskiego – na propozycję Waldorffa – powstał Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą, którego prezesem została Alicja Klimaszewska a członkami komitetu Jerzy Surwiło, Halina Jotkiałło, niezapomniany Olgierd Korzeniecki i in.

Kwesta na Powązkach

Odtąd co roku w dniach Wszystkich Świętych i Zaduszek na Powązkach, obok kwesty na warszawską nekropolię, odbywa się też kwesta na rzecz Starej Rossy. W ciągu dwóch dziesięcioleci dzięki tej akcji, na Starej Rossie odnowiono, ponad 60 pomników. To uczniowie profesora Adama Romana przyjeżdżają do Wilna, aby ratować od zapomnienia historię Ziemi Wileńskiej. Byli tu rzeźbiarze i konserwatorzy Jolanta Gasparska, Zenon Sadecki, Piotr Zambrzycki, Agnieszka Zambrzycka, Janusz Smaza i in.

Wileńscy kwestarze, obrońcy Starej Rossy byli szczególnie serdecznie podejmowani również w domu profesora Adama i Łucji Romanów, gdze rozmowy o Wilnie i zabytkach wileńskich trwały godzinami, gdzie smakowało się legendarną dla tego domu orzechówkę, specjał gospodarza domu.

Na kolejnej kweście w roku 2009 zabrakło Jerzego.

Z ogromnym bólem przyjaciele warszawscy, coroczni uczestnicy akcji na rzecz Starej Rossy przyjęli wiadomość o nagłej śmierci Jerzego, która nastąpiła tydzień przed Wszystkimi Świętymi. W ubiegłym zaś roku podczas kwesty na Powązkach Adam Roman w sposób wyjątkowo delikatny spytał Halinę, czy nie ma ona nic przeciwko, by wykonać portret rzeźbiarski Jerzego. I oto znów do Wilna przybyli uczniowie profesora konserwatorzy Zenon Sadecki i Piotr Zambrzycki, aby umocować na rodzinnym nagrobku wizerunek znakomitego wilnianina.

Dla odbudowywanej Warszawy

Dorobek twórczy, jakiego dokonał wybitny rzeźbiarz polski, jest tak ogromny, że trudno by tu było wymienić nawet część z tego, co zostaje dla potomnych, wykute rękoma mistrza w metalu, kamieniu, marmurze czy piaskowcu. Wystarczy przespacerować się ulicami Warszawy, Starego Miasta czy Krakowskiego Przedmieścia a oko wnikliwego turysty spostrzeże niejedno piękno rzeźbiarskie. Powojenna Warszawa prawie cała leżąca w zgliszczach wymagała ogromnego zrywu w jej odbudowie i dekorowaniu. Jego prace wpisały się w krajobraz Śląska, wielu miast Polski, Celje (b. Jugosławii), Finlandii i wielu innych.

W marcu bieżacego roku w Warszawie odbyła się wystawa w Centrum Olimpijskim im. Jana Pawła II, prezentująca historię sportowej kompozycji rzeźbiarskiej Adama Romana. Słynna „Sztafeta” ustawiona w roku 1955 i odlana w pośpiechu w materiale nietrwałym, pod presją lipcowej kolejnej rocznicy PRL i zbliżającego się V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów, dziś wymaga ponownego odlania w brązie, jak zapowiadano niegdyś. W obliczu budowy Stadionu Narodowego na prawym brzegu Wisły organizatorzy wystawy mają nadzieję, że dla tej znakomitej kompozycji nadszedł nowy czas.

Czy znajdzie się inwestor dla tej pracy, czas pokaże. Natomiast dla nas, wilnian, jakże wielkim zaszczytem jest to, że ręka tak znakomitego mistrza i serce niezwykle czułego i otwartego Człowieka obdarzyły nie tylko rodzinę przedwcześnie zmarłego i nieodżałowanego wilnianina, jakim był Jerzy Surwiło, ale też zostawiły dla Wilna ślad i pamięć.

W jednym ze swych wspomnień Jerzy Waldorff o Adamie Romanie napisał tak, jak tylko potrafił pisać czy mówić ten człowiek o niezrównanym poczuciu humoru:

„Mając tyle zasług i powodów do wdzięczności Ojczyzny, profesor Roman nie puszy się i nie nadyma, jak większość znacznych osobistości(...) Gdy nadchodzi kolejne zebranie Zarządu Komitetu Odnowy Powązek, z góry przewiduję, jak będzie się jawił na nim profesor Roman. Wejdzie chyłkiem, boczkiem, nieprzerwanie uśmiechnięty. Aliści uwagi jego w czasie dyskusji o naszych pracach będą zawsze trafne, przynoszące korzyść omawianym projektom na przyszłość i ocenie minionych dokonań.

Marzy mi się, abyśmy po jak najdłuższym życiu legli na Powązkach obok siebie. Wówczas moglibyśmy jak najmilej gawędzić przez całą wieczność!”

Tak się złożyło, że prof. Roman wyrzeźbił popiersie Waldorffa, które stanęło na Jego grobie na Powązkach.

Krystyna Adamowicz

Na zdjęciu: płaskorzeźba Jerzego Surwiły.
Fot.
Jan Lewicki

<<<Wstecz