XX Olimpiada Literatury i Języka Polskiego na Litwie
„Mowy polskiej caliznę przeorać do dna miłością”
- powyższy cytat z twórczości Juliana Tuwima jest bodajże najodpowiedniejszy na określenie jubileuszu, który odbył się w Wileńskiej Szkole Średniej im. J. I. Kraszewskiego, gdzie uczniowie 11-12 klas polskich szkół Wileńszczyzny przez dwa dni, 20-21 marca, zmagali się na III stopniu eliminacji XX. Olimpiady Literatury i Języka Polskiego na Litwie.
Już po raz 20. wytypowano dziesięciu najzdolniejszych uczniów, którzy za niecały miesiąc będą reprezentować młodzież Wileńszczyzny na 39. Olimpiadzie Literatury i Języka Polskiego w Warszawie. Nie lada zadanie przypadło w udziale wileńskiej placówce im. J. I. Kraszewskiego, której pedagodzy z dyrektor Heleną Juchniewicz na czele zorganizowali jubileuszowy sprawdzian z polskiego, słusznie nazywany Świętem Mowy Ojczystej.
Uczniowie stali się nauczycielami
Pomysł zorganizowania zawodów polonistycznych na Litwie przywieźli do Wilna państwo Bernadetta i Tomasz Chachulscy, którzy od lat należą do grona komitetu organizacyjnego Ogólnopolskiej Olimpiady Literatury i Języka Polskiego. Wspólnie z obecną dyrektor Wileńskiej Szkoły Średniej im. Sz. Konarskiego Teresą Michajłowicz przygotowali grunt pod pierwszą olimpiadę, która odbyła się w 1990 roku w Podbrodziu. Dzięki temu już w roku 1990 pierwsza dziesiątka uczniów szkół polskich z Litwy przyjechała do stołecznego grodu nad Wisłą, by reprezentować polską młodzież Wileńszczyzny w zmaganiach polonistycznych.
Prof. Teresa Kostkiewiczowa, przewodnicząca Głównego Komitetu Ogólnopolskiej Olimpiady Literatury i Języka Polskiego porównując osiągnięcia olimpijczyków oraz ich polonistów w ciągu dwóch dziesięcioleci, zaznacza, że przygotowanie młodzieży podczas pierwszych olimpiad nieco się różniło. Brak lektur, opracowań naukowych, niewiedza, szczególnie w zakresie polskiej literatury współczesnej, nie przeszkadzały jednak młodzieży, by ambitnie podejść do sprawdzianu i zdobywać laury podczas olimpiady w Macierzy. „Z biegiem lat, dzięki wysiłkowi polonistów, współpracy z członkami komitetu olimpiady w Polsce te różnice się zacierały ” – mówi pani profesor.
Janina Bogdanowicz, Helena Chmielewska, Anna Gulbinowicz, Janina Jurewicz, Czesława Kulesza, Ludmiła Siekacka, Czesława Osipowicz, Aneta Polakiewicz, Teresa Michajłowicz – uczniowie tych polonistek trafiali do dziesiątki najlepszych podczas pierwszych polonistycznych olimpiad, organizowanych na Wileńszczyźnie. Ci uczniowie, którzy przed laty zafascynowali się literaturą i językiem polskim teraz przejęli sztafetę i sami szykują młodzież do olimpiady, czy też zasiadają na ławie jurorów. Dr Kinga Geben, dr Anna Mikonis, dr Teresa Dalecka – zwyciężczynie pierwszych olimpiad, dzisiaj wykładowczynie na polonistyce Uniwersytetu Wileńskiego czy też Pedagogicznego, oceniają wypowiedzi i prace pisemne obecnych olimpijczyków. Wielu zwycięzców olimpiad wykorzystało tę najwyższą nagrodę, jaką był indeks Warszawskiej Alma Mater i po ukończeniu studiów polonistycznych podjęło pracę w polskich szkołach na Litwie. „Dzisiaj, przygotowując się do olimpiady, uczeń powinien włożyć więcej pracy, mieć większy zakres wiedzy niż przed kilkunastu laty – mówi polonistka Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Wilnie, Ludmiła Siekacka. – Trudniej też jest zachęcić uczniów do udziału w olimpiadzie. Uczniowie myślą bardziej pragmatycznie, co się im opłaca, jakie perspektywy są lepsze: czy te po olimpiadzie z polskiego, czy też np. z matematyki…”
Zmagania ze słowem…
Dwa dni 35 uczniów klas 11 i 12 szkół Wilna oraz rejonu wileńskiego, solecznickiego, trockiego i święciańskiego rywalizowało o miano laureatów olimpiady. Pierwszy dzień przebiegał pod znakiem prac pisemnych, na które uczniowie mieli 4 godziny. „To sztuka prawdziwa serce mieć pełne ognia…” - ten cytat z twórczości Juliusza Słowackiego był mottem tegorocznego sprawdzianu z racji na rok jubileuszowy poety (200. rocznica urodzin i 160. – śmierci). Do motta nawiązywał też jeden z tematów prac pisemnych pytający o literackich bohaterów, którzy posiedli tę sztukę bądź przybliżyli się do niej. Ponad 20 uczniów sięgnęło po ten temat, opisując bohaterskie czyny literackich postaci. Poszczególne osoby podjęły się interpretacji wiersza Jana Lechonia „Skowronek”; przedstawienia sposobów kreowania obrazu Litwy w literaturze, czy też wizerunku matki w literaturze i innych tekstach kultury. Nikt się nie podjął interpretacji prozy: fragmentu powieści Tadeusza Konwickiego „Kronika wypadków miłosnych”.
Na odpowiedź ustną uczniowie mieli zawczasu przygotować jeden temat z literatury i językoznawstwa. Coraz więcej uczniów decyduje się na przygotowanie tematów z literatury współczesnej. Odpowiedzi ustnych słuchały dwie komisje, które oceniały tematy z literatury do XIX wieku włącznie oraz od Młodej Polski aż po współczesną. Uczestnicy podzielili się prawie po równo: 17 osób przygotowało się z literatury od starożytności po wiek XIX i 18 wybrało literaturę XX wieku. Mimo że obchodzimy jubileuszowy rok J. Słowackiego, nie było śmiałka, który by się podjął zgłębienia twórczości poety. Wielkim natomiast „wzięciem” cieszył się Mickiewicz. Dr Kinga Geben i dr Irena Fedorowicz zaznaczyły, że uczniowie z roku na rok posługują się coraz lepszą polszczyzną. Przybyli z Polski profesorowie zdziwili się „gdzie zanikł tak charakterystyczny kresowiankom zaciąg”.
„Nasza praca jest przyjemna, ale zarazem i odpowiedzialna. Staramy się, by nikogo nie skrzywdzić, by każdego ocenić na tyle, na ile zasługuje. Z kolei zdarzają się tacy uczniowie, którzy mają świetnie opanowany temat i można byłoby z nimi dyskutować kilka godzin” – o przebiegu pracy komisji mówi dr Barbara Dwilewicz, od 20 lat należąca do grona jurorów.
Na ile uczeń potrafił zgłębić temat, który wybrał, z jakich opracowań korzystał, jak się wysławiał – na to wszystko złożyła się wcześniejsza praca polonisty. Zbyt często uwaga skupia się na uczestnikach, laureatach, zapomina się zaś o nauczycielach, którzy potrafią odpowiednio ukierunkować swoich wychowanków.
Gdy uczestnicy olimpiady zajęci byli pracami, gospodarze jubileuszowej olimpiady zatroszczyli się o zorganizowanie czasu pedagogom, którzy towarzyszyli uczniom. Pierwszego dnia olimpiady wykład wygłosiła prof. Teresa Kostkiewiczowa, zaś drugiego dnia goście mogli obejrzeć wystawę krajoznawczą pt. „Urok ziemi ojczystej”, zapoznać się z historią Nowej Wilejki, obejrzeć projekcję filmu.
Wielka gala wręczania prezentów
Organizacja jubileuszowej olimpiady LiJP – to zarówno zaszczyt, jak też wielka odpowiedzialność. Na dwa dni Święta Mowy Ojczystej do szkoły w Nowej Wilejce przybyło wielu zaszczytnych gości, sponsorów, organizatorów poprzednich olimpiad, laureatów, profesorów z Macierzy. Organizowanie olimpiady LiJP na szczeblu republikańskim od trzech lat przejęło od st. specjalistki Ministerstwa Oświaty i Nauki Alicji Barbary Kosinskiene Centrum Informacji i Twórczości Technicznej Ucznia na Litwie.
Ogłoszenie listy laureatów przez przewodniczącego komisji doc. dra Mirosława Dawlewicza, wykładowcę Uniwersytetu Wileńskiego, Barbarę Kosinskiene, st. specjalistkę MOiN RL oraz Rimę Pociene, zastępcę dyrektora Centrum Informacji i Twórczości Technicznej Ucznia było znakiem dla rozpoczęcia kilkugodzinnej ceremonii wręczania nagród uczestnikom, nauczycielom, zwycięzcom. Ci ostatni zaś zostali wręcz „obsypani” prezentami i gratulacjami.
Tak ważne wydarzenie, jakim jest olimpiada LiJP – to przede wszystkim docenienie szkoły polskiej na Litwie. Podczas święta nieraz padło pytanie zarówno do polonistów jak też uczniów o walory i prestiż przedmiotu języka polskiego. Stale zmniejszająca się liczba godzin, wyeliminowanie języka ojczystego z listy egzaminów maturalnych, ciągłe ataki na polskie szkolnictwo – to wszystko straciło na aktualności podczas podniosłej uroczystości, gdy wręczano nagrody pieniężne i rzeczowe.
Obecni podczas święta zastępca ambasadora RP Ewa Figel oraz Stanisław Kargul, konsul RP, także przedstawiciele Głównego Komitetu Ogólnopolskiej Olimpiady LiJP: przewodnicząca prof. Teresa Kostkiewiczowa, kierownik dr hab. Tomasz Chachulski wraz z małżonką Bernadettą gratulując laureatom, uhonorowali polonistów, których uczniowie od lat znajdowali się wśród dziesięciu najlepszych. Odznaczenia w postaci dyplomów były także wręczone od minister MEN Katarzyny Hall zasłużonym polonistkom, członkom komisji, organizatorom olimpiady.
Laureaci tego dnia otrzymali m. in. stypendia od Fundacji Semper Polonia, nagrody rzeczowe od Związku Polaków na Litwie (dla zdobywczyni I miejsca – w prezencie przypadł telewizor), Stowarzyszenie Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Polska Macierz Szkolna” uhonorowała nagrodami pieniężnymi zarówno laureatów, jak też polonistów; nagrody przywiózł również Waldemar Tomaszewski, przewodniczący AWPL, poseł na Sejm RL. O imponujące prezenty laureatom i nauczycielom (odtwarzacze DVD) zatroszczył się samorząd miasta Wilna. Wśród laureatów znalazło się trzech uczniów ze szkół rejonu wileńskiego, którego samorząd reprezentowany na imprezie przez kierowniczkę wydziału oświaty Lilię Andruszkiewicz zadbał o atrakcyjne prezenty. Nie pominęli swoich reprezentantów na olimpiadzie władze rejonu solecznickiego, wyróżnienie otrzymała też przedstawicielka rejonu trockiego. Nagrodami bądź to laureatów, bądź to ich polonistów obdarowali przedstawiciele Sejmiku oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego, z którymi współpracę nawiązała Nowa Wilejka. Burmistrz miasta i gminy Konstancin Jeziorna pod Warszawą, przedstawiciele Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji z Warszawy oraz Warszawskiej Izby Notarialnej też przybyli na święto z prezentami dla olimpijczyków.
Gospodarze święta zatroszczyli się również o upominki dla każdego, kto był obecny podczas zamknięcia uroczystości. Z okazji jubileuszowej olimpiady LiJP wydali 90-stronicowe kalendarium Olimpiad Literatury i Języka Polskiego na Litwie. Autorki – polonistki szkoły im. J. I. Kraszewskiego umieściły w wydaniu motta i tematy prac pisemnych eliminacji III stopnia, wspomnienia laureatów, członków jury, nauczycieli oraz współorganizatorów. Program artystyczny przyszykowany przez nauczycielki Janinę Stupienko, Irenę Kogarko, Annę Mroczek, Żanę Gumianają, Wandę Andruszaniec, Reginę Paszuto wieńczył uroczystości jubileuszowe olimpiady LiJP. Podczas koncertu wystąpiły zespoły: „Lśniące Kropelki”, „Plotki”, „Melodia”, teatr „Betania”, orkiestra akordeonistów ze szkoły muzycznej w Nowej Wilejce. Artyści tych zespołów to uczniowie bądź absolwenci polskiej nowowilejskiej placówki. Niemało radości młodzieży sprawił ogromny tort z fajerwerkami, który był prezentem od Domu Kultury Polskiej w Wilnie.
Teresa Worobiej
Na zdjęciu: szczęśliwa 10 laureatów XX Olimpiady w kwietniu będzie reprezentować polską młodzież Wileńszczyzny w olimpijskich zmaganiach w Warszawie
Fot. autorka
LAUREACI XX Olimpiady Literatury i Języka Polskiego:
I MIEJSCE: Magdalena Płokszto (Wileńskie Gimnazjum im. Jana Pawła II, polonista Anna Jasińska)
II MIEJSCE: Sabina Stankiewicz (Wileńska Szkoła Średnia im. J. Lelewela, polonista Oswald Kuźmicki); Ewa Mackiewicz (Wileńskie Gimnazjum im. Jana Pawła II, polonista Anna Jasińska)
III MIEJSCE: Alina Grabowska (Ławaryska Szkoła Średnia, polonista Anna Burbo); Halina Widuto (Wileńskie Gimnazjum im. A. Mickiewicza, polonista Ludmiła Siekacka); Karolina Rymkiewicz (Wileńska Szkoła Średnia im. Wł. Syrokomli, polonista Łucja Minowicz)
WYRÓŻNIENIA: Rafał Kowalewski (Awiżeńska Szkoła Średnia, polonista Bronisława Borowik); Katarzyna Bersztańska (Solecznickie Gimnazjum im. J. Śniadeckiego, polonista Bożena Bandalewicz); Agata Podworska (Kowalczucka Szkoła Średnia im. St. Moniuszki, polonista Regina Jaświn); Marzena Mackojć (Wileńska Szkoła Średnia im. J. I. Kraszewskiego, polonista Łucja Czetyrkowska)