Karta Polaka: oczekiwania i realia

W ub. tygodniu (29 marca) weszła w życie uchwalona przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawa o Karcie Polaka. Potwierdzający przynależność do Narodu Polskiego dokument został wprowadzony w 15 krajach – byłych republikach ZSRR, w tym na Litwie. W ambasadzie Rzeczypospolitej Polskiej w Wilnie w ub. czwartek odbyła się konferencja prasowa, podczas której konsul generalny RP Stanisław Cygnarowski przedstawił szereg procedur, które powinny być wykonane w celu otrzymania Karty Polaka.

Czym jest Karta Polaka

Jak powiedział konsul RP, preambuła do ustawy o Karcie Polaka między innymi mówi o zobowiązaniu Rzeczypospolitej, nawiązuje do postanowienia Konstytucji o tym, że Polska udziela pomocy Polakom za granicą w zachowaniu związku z Macierzą, z jej narodowym dziedzictwem kulturalnym. Odwołuje się również do obowiązku moralnego, jaki Polska ma wobec Polaków zamieszkałych na Wschodzie, którzy nie z własnej woli utracili obywatelstwo polskie. Równocześnie dostrzega tych, którzy nigdy nie byli obywatelami polskimi, ale mają poczucie tożsamości narodowej i świadomość przynależności do Narodu Polskiego.

Warto podkreślić, że przyznanie Karty Polaka, potwierdzającej przynależność do Narodu Polskiego, nie oznacza nabycia polskiego obywatelstwa. Karta nie jest dokumentem uprawniającym do przekraczania granicy, ani do osiedlania się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jest wydawana przez konsula, ma być ważna przez 10 lat od momentu jej przyznania i może być przedłużana na wniosek zainteresowanego. Otrzymać Kartę Polaka może osoba, która nie jest obywatelem Polski, lecz posiada obywatelstwo jednego z 15 państw, powstałych z byłych republik radzieckich.

Uprawnienia

Największe uprawnienia Karta daje w krajach, które nie należą do Unii Europejskiej. Podstawowym przywilejem posiadacza Karty Polaka jest możliwość uzyskania bezpłatnej wizy krajowej. Uprawnienie to jednak nie ma znaczenia w przypadku obywateli Litwy, ponieważ w ramach Unii Europejskiej Litwa i Polska nie mają zobowiązowań wizowych.

Kolejne uprawnienie, jakie nadaje posiadanie karty – to możliwość podejmowania legalnej pracy na terenie Polski, bez konieczności otrzymania zezwolenia na pracę. Do uprawnień należy także możliwość prowadzenia działalności gospodarczej na terenie Polski, jak też możliwość korzystania z bezpłatnego systemu oświaty na poziomie podstawowym, średnim i wyższym. Nie wyłącza to natomiast możliwości ubiegania się o świadczenia stypendialne, przyznawane obcokrajowcom polskiego pochodzenia. Karta uprawnia także do możliwości korzystania ze służby zdrowia w ograniczonych wypadkach, 37-procentowej zniżki na przejazdy koleją na terenie Polski, do darmowego wstępu do muzeów polskich, nadaje prawo pierwszeństwa przy ubieganiu się o świadczenia z budżetu państwa polskiego lub z budżetu samorządów gmin w Polsce, przeznaczone na wspieranie Polaków za granicą.

Co trzeba zrobić, żeby uzyskać Kartę Polaka

Aby otrzymać Kartę Polaka, kandydat powinien wypełnić wniosek, który można otrzymać w konsulacie, drogą pocztową lub pobrać na stronie internetowej Konsulatu Generalnego RP w Wilne – www.wilnokg.polemb.net. Tysiąc egzemplarzy wniosków zostało przekazanych Związkowi Polaków na Litwie. Ubiegająca się o Kartę Polaka osoba powinna wykazać związek z polskością, w tym co najmniej bierną znajomość języka polskiego, który uważa za język ojczysty, kultywuje polskie tradycje i obyczaje. Drugim warunkiem jest podpisanie w obecności konsula RP deklaracji przynależności do narodu polskiego. Trzecim warunkiem jest wykazanie, że co najmniej jedno z rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie. Można to zrobić przedstawiając kilka rodzajów dokumentów wymienionych w instrukcji wypełniania wniosku o przyznanie Karty Polaka albo przedstawiając zaświadczenie z organizacji polskiej o działalności na rzecz kultury i języka polskiego. W uzgodnieniu ze Związkiem Polaków na Litwie została przyjęta zasada, że takie zaświadczenie będą wystawiali prezesi poszczególnych kół ZPL, po czym zaświadczenie powinno być potwierdzone przez prezesa Związku Polaków na Litwie.

Wniosek o przyznanie Karty Polaka wraz z kserokopiami niezbędnych dokumentów, wymienionych w instrukcji należy doręczyć lub przesłać do Konsulatu Generalnego RP w Wilnie, Smelio g. 22A, LT-10323, Vilnius. Od daty wpłynięcia wniosku wraz z kompletem niezbędnych dokumentów liczy się kolejność osób ubiegających się na Litwie o Kartę Polaka. Według tej listy wyznaczane będą terminy rozmowy z konsulem. O dacie rozmowy osoba zainteresowana zostanie powiadomiona listownie. Na spotkanie z konsulem należy przynieść oryginały dokumentów, których kserokopie dołączone zostaną do wniosku.

Jak poinformował konsul RP, w przypadku gdy decyzja będzie negatywna, osobie zainteresowanej przysługuje prawo odwołania się do Rady Polaków na Wschodzie, która posiada uprawnienia do weryfikacji decyzji konsula.

Więcej informacji można uzyskać na stronie internetowej Konsulatu Generalnego RP w Wilnie - www.wilnokg.polemb.net

Kwestia pisowni nazwisk

Polacy, zamieszkali za wschodnią granicą Polski podkreślają, że ważne jest dla nich, by imiona i nazwiska mogły być wpisywane po polsku. Podczas spotkania Rady Związku Polaków na Litwie w ub. tygodniu z konsulem generalnym wątek ten wywołał spore oburzenie.

Jak podczas konferencji prasowej powiedział konsul generalny Stanisław Cygnarowski, są dwa powody, dla których przy wypełnianiu wniosku należy posłużyć się litewską pisownią nazwisk, czyli literami języka państwowego. Realizacja uprawnień, które daje Karta Polaka w Polsce będzie możliwa przy użyciu Karty Polaka i osobistego dokumentu tożsamości (litewskiego), w związku z czym w obu dokumentach powinna być identyczna pisownia nazwisk.

Drugim powodem jest obejmująca całą Europę Konwencja o Aktach Stanu Cywilnego, która w stosunku do obywateli obcych państw nakazuje posługiwanie się pisownią nazwisk zgodnie z dokumentami ich państwa zamieszkania. „Dlatego właśnie Polska od kilkunastu lat zabiega o to, by w litewskich dokumentach osobistych był zapis nie tylko w brzmieniu języka ojczystego, ale też w pisowni. Nie kryję, że chyba można coś zrobić, żeby to jeszcze zmienić” – powiedział Stanisław Cygnarowski.

Konsul RP poinformował także, że przystępując do realizacji ustawy, Ministerstwo Spraw Zagranicznych pomyślało o wzmocnieniu kadry w placówkach, w których będzie wdrażana Karta Polaka. W tym celu do Wilna przybędzie dwóch konsulów, którzy już w najbliższym czasie rozpoczną pracę w pomieszczeniu odremontowanej części pałacu Paców, w którym docelowo będzie się mieścić Konsulat Generalny.

Ponieważ społeczność polska na Litwie nigdy nie pogodziła się z niekształceniem naszych imion i nazwisk poprzez pisownię w języku litewskim, ZPL wyraził swój kategoryczny sprzeciw, by w Karcie Polaka, nazwiska Polaków były pisane nie po polsku i... litewskim alfabetem. Obecnie czynniki decydujące w Polsce rozpatrują możliwość zmiany interpretacji ustawy o Karcie Polaka. W chwili oddania gazety do druku, otrzymaliśmy niepotwierdzoną informację, że zapadła decyzja o możliwości wpisu nazwisk do Karty Polaka w dwóch wersjach – po polsku oraz zgodnie z pisownią kraju zamieszkania. Ostatecznie „Nasza Gazeta” poinformuje o tym w najbliższym czasie.

Witalis Masenas

<<<Wstecz